ارسلان برنا
معضلات و بحران های زیست محیطی همزمان با کار کردن اجتماعات اولیەی انسانی بر روی زمین برای تولید محصولات بیشتر ظهور کردند و در گذر زمان دچار تغییر و تحولات اساسی شدند. بحران های اکولوژیک با آغاز انقلاب صنعتی ابعاد تازەتری بە خود گرفتند و گاها" تأثیرات برگشت ناپذیری بر زندگی جوامع و محیط پیرامون ما نهادەاند. بە شیوەای کە جوامع امروزین با یکی از اساسی ترین معضلاتی کە تمدن ها بە خود دیدەاند دست بە گریبان هستند. روال طبیعی در رابطە با محیط زیست در اثر تجاوزات و بی توجهی جوامع و دولت ها در سطح جهانی و منطقەای از توازن خود خارج شدە و پیامدهای ناشی از آن بە خوبی مشاهدە می شوند.
تاریخ چند هزار سالەی بشریت درعین پیشرفت و رشد خود اما انحرافات تأثیرگذاری نیز داشتە است. جوامع در تمدن های اولیە و تا چند قرن اخیر هم بر توازن حساس با محیط پیرامونی تأکید داشتەاند و بر مبنای این وابستگی دوطرفە پرورش یافتەاند. توازن موجود با گسترش انقلاب صنعتی و در ارتباط با نظام استثماری؛ جوامع بە منظور بهرەبرداری بیشتر خود را در تضاد با محیط پیرامونی تعریف و قرار دادەاند. تبعات ناشی از تجاوزات و تخریبات صورت گرفتە تأثیرات منفی ای بر مناسبات نهادە و در آیندەای نە چندان دور باید منتظر بحران های عمیقتر انسانی، زیست محیطی، سیاسی و ظهور جنگ ها باشیم.
اجتماعات انسانی در پیوندی طبیعی با محیط زیست از آن استفادە و تغذیە کردەاند کە با شروع انقلاب صنعتی و ترویج فرهنگ مصرفی، چنین رابطەای سودمحور تعریف شدە و بە انباشت های افراطی انجامیدە است. در واقع، مصرف گرایی باعث گسست توازن موجود گشتە و جا پای ما در تخریبات زیست محیطی بە خوبی مشاهدە می شود. ساختارهای کنونی بە طور مستمر توازن مابین جوامع با محیط پیرامون را دچار اختلالات بزرگی کردەاند کە ناامیدکنندە می باشند. استفادەهای نادرست از منابع موجود و تجاوزات انجام گرفتە تخریبات زیادی بە دنبال داشتە و بار سنگینی را روی طبیعت تحمیل می کند.
با توجە بە نقش حساس محیط زیست اطراف در نحوە شکل دهی بە اجتماعات ما لازم است بە این نکتە اشارە کنیم کە بحران های زیست محیطی در ایران بسیار نگران کنندە هستند. با وجود اینکە امسال در مقایسە با سال های قبل در فصل پاییز بارندگی خیلی اندکی داشتەایم ولی با شروع زمستان نیز از بارش ها خبری نیست. حجم بارش ها طی دو دهەی اخیر بە شکل چشمگیری کاهش یافتە و با تغییر بارندگی ها از برف بە باران بحران های زیست محیطی بە لبە پرتگاە رسیدەاند.
سدسازی های بی رویە و عدم توجە بە پیامدهای آن، خشک شدن تالاب ها، ریزگردها، خشک شدن بیشتر مساحت آب دریاچە ارومیە، استفادە بی رویە از سوخت های فسیلی، قطع درختان، تغییر مسیر رودخانەها و انتقال آب آنها بە سایر استان های دیگر بدون در نظر گرفتن شرایط زیست بومی، مسئلە کم آبی و بی آبی، مصرف بی رویە آب در بخش های کشاورزی و صنعتی و از سوی دیگر، کاهش بارندگی ها ما را در وضعیتی ناامن قرار دادەاند.
مطمئنا" بحران های زیست محیطی مرز خاصی ندارند. در ایران نە تنها دولت ها راهکاری مناسب یا برنامەای جامع برای حل آنها ارائە ندادەاند بلکە سازمان حفاظت محیط زیست و نهادهای مردمی حامی محیط زیست نیز بیشتر بلندگو برنامەهای دولت ها بودەاند. سخنان عیسی کلانتری مؤید این اهمال می باشد و اساسا" این سازمان در راستای اجرایی کردن طرح های زیست محیطی عمل نمی کند. با وجود تمام نقاط ضعف، صمیمانە از سایر اقشار جامعە انتظار می رود کە مسئولیت تاریخی خود را در قبال محیط زیست بجا آوردند و از مداخلات و تجاوزات بیشتر در طبیعت جلوگیری کنند. پس، تخریب آرام آرام محیط زیست نابودی تمام جوامع را بە دنبال خواهد داشت.