غفور پیرزادە
تصحیح متون نجات دهندەی میراث مكتوب ملل از فنا و تحریف بودە و امری بە غایت مهم است کە در طول تاریخ، هم واسطه انتقال اثار مکتوب خطی به آیندگان گردیدە و هم زمینەی جاودانگی سرمایەهای مهم فرهنگی را فراهم نمودە است.
شروع تصحیح بە شیوەی علمی - انتقادی یا همان سبک غربی تصحیح متون، با اختراع دستگاە چاپ و رنسانس در غرب رابطه مستقیم دارد لیکن تصحیح بدین شیوە در شرق سابقەای طولانی ندارد و اولین مصححان متون كلاسیک شرقی بە شیوە علمی - انتقادی شرقیان نبودەاند و شروع آن بە مستشرقان غربی نسبت دادە می شود و بە پیروی از آنان این امر رونق گرفتە و تصحیحات مختلف در بین ملل شرق و توسط آنها انجام گرفتە است.
علیرغم تاریخ نسبتا طولانی تصحیح بە شیوەی سنتی در کردستان، تصحیح انتقادی متون در آن دیرپا نبودە و بە اواخر قرن نوزدهم میلادی باز می گردد.
گرچە تا کنون تاریخ تصحیحات متون کردی و فهرست نسخ مشترک خطی کردستان تدوین نشدە و تدوین آنها نیازی مبرم است ولی میتوان گفت کە تصحیح در کردستان همپای تصحیح در همسایگان و بعد از پایان موج مصححان مستشرق مانند "مارتین هارتمن" آلمانی کە در سال ۱۹٠٤م دیوان ملای جزیری را تصحیح نمودە، حضور پیدا کردە و مایە خدمات گوناگون گردیدە و بە پربارکردن ادبیات کوردی انجامیدە است.
یکی از مصححان زبدە كورد استاد عبدالکریم مدرس است. شخصیت برجستە کرد عبدالکریم مدرس دارای تالیفات متعدد در حوزەهای دینی و ادبی بودە و آثار وی در این حوزەها سرآمد می باشد.
چگونگی ورود وی بە حوزە تصحیح مشخص نیست اما بە جرات میتوان گفت تصحیحات وی از معتبرترین تصحیحات متون کردی است و پس از تصحیحات وی از چندین دیوان شعر کردی نیاز بە تصحیح دوبارەی آن ها توسط مصححان دیگر کرد احساس نشدە است. از این تصحیحات می توان بە تصحیح های جاویدان دیوان های نالی، سالم، مولوی و .... اشارە نمود.
معلوم نیست عبدالکریم مدرس با شیوەی تصحیح بە سبک مستشرقان آشنایی داشتە یا خیر ولی با تحقیق در آثارش میتوان تمام خصوصیات این نوع تصحیح را مشاهدە نمود. علاوە بر این مدرس از همان اوان تصحیح متون کردی بە شیوە خود نیز دست پیدا کردە است.
وی جدای از شیوە علمی -انتقادی تصحیح، بنابر ضرورت با افزودن حواشی سنجیدە و مکمل متن اصلی بصورت منسجم و مداوم، بە شیوەی خود کە من آن را شیوە تصحیح علمی-انتقادی عبدالکریم مدرس می نامم، مانند علامە قزوینی در تصحیح متون فارسی، دست یافتە است.
البتە باید این نکتە را نیز اضافه كرد کە در جریان تصحیحات عبدالکریم مدرس پسرانش فاتح عبدالکریم و محمد ملاکریم نیز نقش بسزایی ایفا کردەاند و این نکتە نیز قابل تحقیق است. همچنین بعد و قبل از حضور مصححان مستشرق در کردستان، حضور پررنگ مصححان سنتی مانند حوزنی موکریانی و گیو موکریانی و ... دیدە می شود کە خدمات ارزندە آنها نیز قابل اغماض نیست و همە آنها بە انحای مختلف در روزآمد نمودن نسخ خطی و تبدیل آنها به كتب امروزی نقشی پررنگ ایفا نمودەاند.
..........................
توضیح:
هدف این نوشتە بیشتر گشودن باب مطالعه است تا ارائە نتیجە مطالعه.