واحد احمدتوزه، پژوهشگر دکترای برنامه ریزی شهری
همواره به شهرها به عنوان موجودات زنده ای که با محیط و اطراف خود رابطه و مبادلات ویژه ایی دارند نگریسته می شوند.
عامل اصلی این مبادلات، راه های مواصلاتی برون شهری و درون شهری می باشد، طوریکه که از آن ها به عنوان شاهرگ های اصلی حیات شهرها نام می برند که تمامی نقل و انتقالات فیزیکی یک شهر(حمل و نقل، جابه جایی کالا، مسافر، خدمات و...) با شهرها و روستاهای اطراف از طریق این راه ها صورت می پذیرد.
با توجه به نقش مهم و اساسی این راه ها در ایران آنچنان که باید به آن توجه نشده و تنها مسیرهای اصلی ارتباطی ما بین کلان شهرها دارای جاده ها و راه های نسبتا مناسب و نزدیک به استانداردهای جهانی می باشند و مابقی راه ها و جاده های آن در شرایط نامناسب و بدور از این استاندارها قرار دارند.
عدم استاندارد بودن جاده ها و راه ها از اصلیترین عوامل بروز تصادفات جاده ای و تلفات انسانی و به تبع آن هدر رفتن بخشی از سرمایه های عظیم انسانی و اجتماعی کشور است.
در این میان جاده های ارتباطی شمالغرب و جنوب غرب کشور بخصوص 4 استان کوردنشین(آذربایجان غربی، کوردستان، ایلام و کرمانشاه) به دلایلی از جمله: دوری از مرکز و در حاشیه قرار گرفتن، ناهمواری و موقعیت کوهستانی، عدم توجه و سرمایه گذاری و... در وضعیت نامناسب قرار دارند و می توان گفت یکی از عوامل عقب ماندگی و توسعه نیافتگی این مناطق وجود همین راه های ناهموار و غیر استاندارد است.
در سالهای اخیر برخی از محورهای مواصلاتی این استان های کوردنشین متاسفانه به دلیل شرایط خاص(شیب زیاد، پیچ های مکرر، باریک بودن بیش از حد، عدم تعبیه مناسب تابلوهای و تجهیرات راهنمایی و رانندگی و...) باعث روی دادن تصادفات بعضاً ناگوار با تلفات زیاد شده است. طوریکه در بعضی از این تصادفات گاهاً تمام سرنشینان وسیله نقلیه جان باخته اند. برخی از این جانبختگان دکتر، مهندس، صنعت کار، تولید کننده و... بوده اند که با در نظر گرفتن هزینه های دولت برای تعلیم و تربیت این افراد و نقش آفرینی آن ها در پیشرفت و آبادانی جامعه می توانتبعات ناگوار حوادث رانندگی را بیشتر درک کرد. این در حالی است که عواقب روانی، اجتماعی و اقتصادی برای بازمندگان این افراد نیز غیر قابل انکار است.
به طور کلی از مهم ترین مسیرها و جاده های حادثه ساز و تصادف خیز در این مناطق می توان به محورهای ارومیه_ مهاباد، مهاباد_ بوکان(سه راهی برهان)، سردشت_ مهاباد، اشنویه_ ارومیه، سلماس_ ارومیه و میاندواب_ مهاباد در استان آذربایجان غربی، مسیرهای سقز_ مریوان، سنندج_ مریوان و بیجار_ سقز، دیواندره_ سنندج، سقز_ دیواندره در استان کوردستان، مسیرهای ایلام_ مهران و ایلام _ دره شهر در استان ایلام و سرانجام مسیرهای قصر شیرین_ سر پل ذهاب و کرمانشاه_ ایلام در استان کرمانشاه اشاره کرد که هر ساله عده ای از هموطنان به علت تصادف در این مسیرها جان خود را از دست می دهند. در این میان متاسفانه آمار سالیانه کشته شده ها و تلفات تصادفات جاده ای در ایران به تفکیک استان یا ارائه نمی شود و یا به صورت ناقص و مقطعی داده می شود.
در پایان باید گفت جاده های کوردستان به عنوان قاتلی خونسرد سالانه جان تعدادی از هموطنان را می گیرند و هزینه های هنگفتی به سرمایه اجتماعی کشور وارد می نمایند. بر این اساس برای کاهش و به حداقل رساندن تصادفات جاده ای و کاهش تلفات انسانی آن شورای ترافیک و برنامه ریزی استان های مذکور اقدام به شناسایی نقاط حادثه خیز در جاده های مورد اشاره و دیگر مسیرها نمایند و با ترمیم و بهسازی این مسیرها، توسعه و در صورت امکان چند باند و تبدیل به بزرگراه کردن این مسیرها، آشکارسازی نقاط حادثه خیز، استفاده از علائم راهنمایی و رانندگی، استفاده از شیارهای لغزاننده، نصب دوربین های مخصوص راهنمایی و رانندگی برای ثبت تخلفات رانندگان و... میزان تصادفات و کشته و زخمی شدن های احتمالی را به حداقل برسانند. همچنین دولت نیز می بایست در جهت توسعه تجاری_ اقتصادی این استان ها طرح اصلاح و ساماندهی جاده ها و راه های ارتباطی را در اولویت برنامه ها و طرح های ملی قرار دهد.