منطقه ممنوعه چرنوبیل ممکن است برای انسان‌ها غیرقابل دسترس باشد، اما از زمان انفجار راکتور واحد چهارم نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل، یعنی نزدیک به ۴۰ سال پیش، سایر اشکال حیات نه‌تنها وارد این منطقه شده‌اند، بلکه توانسته‌اند زنده بمانند، سازگار شوند و حتی به خوبی رشد کنند.

از زمان انفجار راکتور واحد چهارم نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل، یعنی نزدیک به ۴۰ سال پیش، سایر اشکال حیات نه‌تنها وارد این منطقه شده‌اند، بلکه توانسته‌اند زنده بمانند، سازگار شوند و حتی به خوبی رشد کنند.  بخشی از این امر ممکن است به دلیل نبود انسان‌ها باشد، اما برای دست‌کم یک موجود زنده، تابش یونیزه‌ای که پیرامون سازه‌های راکتور باقی مانده، می‌تواند یک مزیت باشد.

به گزارش هاژه، به نقل از فرادید؛ آنجا، روی دیواره‌های داخلی یکی از رادیواکتیوترین ساختمان‌های زمین، دانشمندان یک قارچ سیاه عجیب را یافته‌اند که به طرز جالبی زندگی‌اش را به بهترین شکل ممکن ادامه می‌دهد.  نام علمی این قارچ کلادوسپوریوم اسفروسپرموم (Cladosporium sphaerospermum) است و برخی دانشمندان معتقدند رنگدانه تیره آن (ملانین) ممکن است به آن اجازه دهد تابش یونیزه را از طریق فرایندی مشابه نحوه جذب نور توسط گیاهان برای فتوسنتز، استفاده کند. این مکانیزم پیشنهادی حتی به عنوان «رادیوسنتز» شناخته می‌شود.

اما نکته بسیار جالب درباره C. sphaerospermum اینست: اگرچه دانشمندان نشان داده‌اند این قارچ در حضور تابش یونیزه رشد می‌کند، هیچ‌کس نتوانسته به درستی بفهمد چگونه یا چرا؟ رادیوسنتز یک نظریه است و اثبات آن دشوار است.

این راز از اواخر دهه ۱۹۹۰ آغاز شد، زمانی که تیمی به سرپرستی، نلی ژدانوا، میکروبیولوژیست از آکادمی ملی علوم اوکراین، بررسی میدانی در منطقه ممنوعه چرنوبیل را آغاز کردند تا ببینند چه شکلی از حیات، اگر وجود داشته باشد، در پناهگاه اطراف راکتور ویران‌شده یافت می‌شود.

آن‌ها آنجا با شگفتی، جامعه‌ی کاملی از قارچ‌ها را یافتند و ۳۷ گونه شگفت‌انگیز را ثبت کردند. نکته جالب اینست که این موجودات اغلب به رنگ‌های تیره تا سیاه بودند و مقدار زیادی رنگدانه ملانین داشتند.C. sphaerospermum نمونه‌ها را تحت سلطه خود داشت و همچنین برخی از بالاترین سطوح آلودگی رادیواکتیو را نشان می‌داد.

هرچقدر کشف اولیه شگفت‌انگیز بود، اتفاق بعدی رمز و راز را بیشتر کرد. رادیوفارماکولوژیست اِکاترینا داداچووا و ایمونولوژیست آرتورو کازادوال، تیمی از دانشمندان را هدایت کردند که دریافتند قرار دادن C. sphaerospermum در معرض تابش یونیزه، آسیبی به قارچ وارد نمی‌کند، اما به سایر موجودات وارد می‌کند.

تابش یونیزه به انتشار ذراتی اشاره دارد که قدرت کافی برای جدا کردن الکترون‌ها از اتم‌ها و تبدیل آن‌ها به شکل یونی دارند.

این در تئوری شاید بی‌ضرر به نظر برسد، اما در عمل یونیزه شدن می‌تواند مولکول‌ها را بشکند، واکنش‌های بیوشیمیایی را مختل کند و حتی DNA را تخریب کند. این برای انسان تجربه خوشایندی نیست، اگرچه می‌توان از آن برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده کرد که به این تابش حساس هستند.

با این حال، C. sphaerospermum به شکل عجیبی مقاوم بود و حتی در حضور تابش یونیزه بهتر رشد می‌کرد. آزمایش‌های دیگر نشان دادند تابش یونیزه رفتار ملانین قارچ را تغییر می‌دهد، مشاهده‌ای جالب که نیازمند بررسی بیشتر بود.  مقاله بعدی داداچووا و کازادوال سال ۲۰۰۸ نخستین بار مسیر بیولوژیکی مشابه فتوسنتز را پیشنهاد داد.

به نظر می‌رسید قارچ و دیگر قارچ‌های مشابه، تابش یونیزه را جذب کرده و آن را به انرژی تبدیل می‌کنند، در حالی که ملانین نقشی مشابه کلروفیل، رنگدانه‌ی جذب‌کننده نور ایفا می‌کند.  در عین حال، ملانین همچون سپری محافظ در برابر اثرات مضرتر تابش عمل می‌کند.

به‌نظر می‌رسد این نظریه با یافته‌های مقاله‌ای در سال ۲۰۲۲ پشتیبانی شود که در آن دانشمندان C. sphaerospermum را به فضا بردند و آن را به بدنه بیرونی ایستگاه فضایی بین‌المللی بستند تا در معرض تابش کیهانی کامل قرار گیرد.  آنجا، حسگرهای قرار داده‌شده زیر ظرف پتری نشان دادند که میزان تابش نفوذکرده از قارچ کمتر از میزان نفوذ در نمونه کنترل بود که فقط آگار داشت.

هدف آن مقاله نشان دادن یا بررسی رادیوسنتز نبود، بلکه بررسی پتانسیل قارچ به‌عنوان سپر تابشی برای ماموریت‌های فضایی بود که ایده جالبی است. اما تا زمان انتشار آن مقاله، هنوز نمی‌دانیم قارچ به راستی چه کاری انجام می‌دهد.

دانشمندان نتوانسته‌اند تثبیت کربن وابسته به تابش یونیزه، بهره‌برداری متابولیک از تابش یونیزه یا مسیر مشخصی برای جمع‌آوری انرژی را نشان دهند.

تیمی به سرپرستی مهندس نیلز آورِرش از دانشگاه استنفورد می‌نویسد: «رادیوسنتز واقعی هنوز نشان داده نشده، چه رسد به تبدیل ترکیبات کربنی به شکل‌هایی با محتوای انرژی بالاتر یا تثبیت کربن غیرآلی با هدایت تابش یونیزه.»

ایده رادیوسنتز بسیار جالب است، چیزی علم‌تخیلی به نظر می‌رسد. اما شاید جالب‌تر اینست که این قارچ عجیب کاری انجام می‌دهد که ما نمی‌فهمیم تا چیزی را که برای انسان بسیار خطرناک است، خنثی کند.

آیا این نشان‌دهنده یک سازگاری است که به قارچ اجازه می‌دهد از نوری قدرتمند تغذیه کند که سایر موجودات را می‌کشد؟ یا پاسخ به استرس است که بقاء در شرایط سخت، اما نه ایده‌آل را افزایش می‌دهد؟

در این مرحله، پاسخ را نمی‌دانیم. آنچه می‌دانیم اینست که این قارچ کوچک و مخملی سیاه با تابش یونیزه کاری هوشمندانه انجام می‌دهد تا زنده بماند و شاید حتی تکثیر شود. جایی که انسان نمی‌تواند با ایمنی حرکت کند؛ زندگی راه خود را پیدا می‌کند.