مقدمه
در سال‌های اخیر، وقوع مکرر حوادث غرق‌شدگی در سدهای شهری و رودخانه ها،به‌ویژه در میان جوانان، به یکی از دغدغه‌های جدی خانواده‌ها، مسئولان و نهادهای اجتماعی تبدیل شده است. این اتفاقات تلخ، صرفاً نتیجه‌ی بی‌احتیاطی فردی یا ضعف در مهارت‌های شنا نیستند، بلکه ریشه در مجموعه‌ای از عوامل روان‌شناختی، اجتماعی و فرهنگی دارند که باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند.
سنین نوجوانی و جوانی، دوره‌ای حساس از رشد روانی و اجتماعی است که با تمایل به تجربه‌گری، هیجان‌طلبی، و تأثیرپذیری از گروه همسالان همراه است. در چنین شرایطی، ورود به محیط‌های خطرناک مانند سدها، گاه به‌عنوان نوعی اثبات شجاعت یا راهی برای تخلیه هیجان تلقی می‌شود. از سوی دیگر، نبود زیرساخت‌های تفریحی ایمن، فقدان آموزش‌های روان‌شناختی و ایمنی، و فشارهای اجتماعی می‌تواند زمینه‌ساز رفتارهای پرخطر شود.
در برخی موارد، مصرف مشروبات الکلی نیز به‌عنوان یک عامل تشدیدکننده در کاهش هوشیاری و اختلال در تصمیم‌گیری نقش دارد، که احتمال بروز حادثه را افزایش می‌دهد.
در این میان، جان‌باختن جوانان در چنین حوادثی، ضایعه‌ای دردناک و جبران‌ناپذیر برای خانواده‌ها و جامعه است. با نهایت تأسف و همدردی، یاد و خاطره‌ی عزیزانی که در این مسیر جان خود را از دست داده‌اند گرامی داشته می‌شود، و امید آن است که با آگاهی‌بخشی و اقدامات پیشگیرانه، از تکرار چنین فجایعی جلوگیری شود.
تحلیل روان‌شناختی پدیده غرق‌شدگی جوانان در سدها
۱. هیجان‌طلبی و تمایل به تجربه‌های پرخطر
در سنین نوجوانی و جوانی، افراد به‌دنبال کشف مرزهای توانایی خود هستند. رفتارهایی مانند شنا در سد، به‌ویژه در مناطق ممنوعه، می‌تواند نوعی اثبات شجاعت، جلب توجه یا تخلیه هیجان تلقی شود.
۲. اثر فشار همسالان و تأثیر گروهی
در جمع‌های دوستانه، افراد ممکن است تصمیم‌گیری منطقی را کنار بگذارند و تحت تأثیر فشار اجتماعی، وارد موقعیت‌های خطرناک شوند.
۳. خطای شناختی و خوش‌بینی غیرواقع‌گرایانه
بسیاری از جوانان تصور می‌کنند که خطر برای دیگران است، نه برای خودشان. این نوع تفکر باعث نادیده‌گرفتن هشدارها و بی‌توجهی به شرایط خطرناک سد می‌شود.
۴. نبود آموزش‌های روان‌شناختی و ایمنی
فقدان آموزش رسمی درباره‌ی ارزیابی خطر، مدیریت هیجان، و مهارت‌های مقابله با فشار اجتماعی، زمینه‌ساز رفتارهای پرخطر است.
۵. کمبود جایگزین‌های سالم برای تخلیه هیجان
در نبود فضاهای تفریحی ایمن مانند استخرهای عمومی یا مراکز ورزشی، جوانان به سمت مکان‌های غیرمجاز کشیده می‌شوند.
۶. مصرف مشروبات الکلی و افزایش احتمال غرق‌شدگی
الکل با تأثیر مستقیم بر مغز، باعث کاهش هوشیاری، اختلال در تعادل، ضعف در تصمیم‌گیری و کاهش توانایی جسمی می‌شود. جوانانی که تحت‌تأثیر مشروبات الکلی وارد آب می‌شوند، بیشتر در معرض خطر غرق‌شدن قرار دارند، زیرا توانایی تشخیص خطر و واکنش مناسب را از دست می‌دهند.
راهکارهای روان‌شناختی و اجتماعی پیشنهادی
۱. آموزش مهارت‌های زندگی در مدارس و مراکز فرهنگی
آموزش تصمیم‌گیری، نه‌گفتن، مدیریت هیجان و ارزیابی خطر به‌صورت عملی و مستمر.
۲. برگزاری جلسات گفت‌وگو با روان‌شناسان در مناطق پرخطر
ایجاد فضای امن برای گفت‌وگو درباره‌ی انگیزه‌های رفتاری و فشار اجتماعی.
۳. تولید محتوای آگاهی‌بخش با زبان جوانان
استفاده از شبکه‌های اجتماعی و روایت‌های واقعی برای هشدار درباره‌ی خطرات سد و مصرف الکل.
۴. ایجاد فضاهای تفریحی ایمن و رایگان
توسعه زیرساخت‌های تفریحی برای تخلیه هیجان در محیط‌های کنترل‌شده.
۵. مشارکت خانواده‌ها در نظارت غیرمستقیم و گفت‌وگو با فرزندان
تقویت ارتباط والدین با فرزندان برای پیشگیری از رفتارهای پرخطر.
۶. حضور فعال روان‌شناسان و مشاوران در مدارس و محلات
شناسایی افراد در معرض خطر و ارائه مشاوره تخصصی.
۷. آگاهی‌بخشی درباره‌ی مضرات مصرف الکل در محیط‌های عمومی و آموزشی
توضیح علمی و روان‌شناختی درباره‌ی تأثیرات الکل بر مغز، رفتار و احتمال بروز حوادث ناگوار مانند غرق‌شدگی.