بە دلایلی کە روشن نیست، منابع ایرانی و حتی کورد ، آنچنان کە باید بە این موضوع نپرداختەاند و تا کنون بسیاری از زوایای آن در تاریکی ماندە است( ۱ )
این جنایات از روز شنبه ٩ ژانویه سال ١٩١٦ (١٩دی ماه ١٢٩٥) تا روز چهارشنبه ٢١ فوریه ١٩١٦ میلادی (٣ام اسفند ماه ١٢٩٥) به طول انجامیدە است( ۲ )
بنا به گفتە برخی از منابع، در دی ماه سال ١٢٩٥ “پس از تجاوز یک مهندس روس بە دختری مهابادی” مردم بر علیە نیروهای روسیە تزاری [عروس] شوریدە میشوند و خواهان مجازات فرد خاطی میشوند.
این مهندس روس عضو تیمی بودە کە مشغول ساخت جادە مهاباد - بوکان (برهان) بودەاند. کە در برخی منابع تعداد آنها بین ١٠ تا ١٥ نفر ذکر شدە است.
پس از آنکه روس ها از مجازات این مهندس سر باز میزنند، ماموستای آیینی و شیوخ مردم را بە قیام علیه “کفار” فرا میخوانند و در یک سلسلە حملە انتقامی مهندسان و چند سرباز روس کشتە میشوند ( ۳ )
ارتش روسیه تزاری کە “ترکان عثمانی” را متهم به تحریک مردم میکرد، بە منطقه مهاباد نیرو اعزام میکند و در انتقام دست بە “نسل کشی” میزنند.
در این نسل کشی نزدیک بە ٨٠٪ جمعیت مهاباد، بین ٨ تا ١٠ هزار نفر کشتە میشوند( ۴ )
جمعیت آن زمان مهاباد همراه با روستاهایش بین ١٠ تا ١٢ هزار نفر تخمین زدە شدە است.
به گفتە شاهدان عینی کە در سال های پس از این کشتار شهادت هایشان ثبت شدە است، در برخی از روستاها حتی یک نفر هم جان سالم بە در نبردە است.
در رسالە “گورستان ملاجامی در مهاباد” آمدە است کە تنها در داخل شهر مهاباد ٨ هزار و ٩٨٠ جنازە جمع آوری و دفن شدەاند.
دکتر ال.او. فاسوم، از میسیونرهای پروتستان ساکن در مهاباد، سال ١٩١٨ در مصاحبەای بە نشریە آمریکایی “اورینت میشینری” گفتە: «حجم کشتار آنقدر زیاد بود، کە نیروهای روسیه برای صرفەجویی در مصرف گلولە با خنجر و نیزه جان مردم را میگرفتند».
ال.او. فاسوم همچنین شهادت دادە کە نیروهای روسیە تزاری نزدیک به ٤٠٠ زن جوان را با خود بردەاند کە برخی از آنها در بازار تبریز به فروش رسیدەاند و برخی را با خود به روسیه بردەاند.
خانوادە من از بازماندگان این “نسل‌کشی” هستند. در تمام کودکی من، مادربزرگم داستان های این کشتارهای فجیع را برای من بازگو میکرد و تمام عمر خود را با ترس از “روس”ها سپری کرد( ۵ )
ارسالی از کانال :
ندای روشنفکران کورد
متاسفانه نام نویسنده متن بالا در کانال مورد اشاره نوشته نشده است
پ ن
۱ - دلیل آن روشن است ، حزب توده از انتشار گسترده این کشتار خونین جلوگیری کرد تا ایرانیان و مخصوصاً ملت کورد با جنایات روسیه آشنا نشوند و هنوز این سکوت تاریخی ادامه دارد و می‌گویند: ساکنان مهاباد نمی‌بایست از شهر خود دفاع کنند و میبایست شهر را دو دستی تقدیم روسها کنند!
توده‌ای ها از قهرمانان مدافع شهر مهاباد مخصوصاً میرزا فتاح قاضی حاکم شهر انتقاد می‌کنند که چرا تسلیم قوای روسیه نشده است!
و مقاومت لنینگراد را میستایند!
۲- در اغلب نوشتەها تاریخ یورش ارتش تزاری روز ۱۶ فوریه سال ۱۹۱۶ است و یک هفته ادامه داشته است. در هیچ سندی ندیده‌ام که در ماه ژانویه اتفاق افتاده باشد.
۳- ساکنان کردستان و مخصوصاً اهالی منطقه موکریان هنگام حمله ارتش تزاری به آذربایجان در سال ۱۹۱۵ به یاری مردم تبریز رفته و قوای نظامی روسیه را تا صوفیان به عقب رانندند ، اما نیروهای کمکی ارتش تزار روسیه که مجهز به توپخانه شده بودند در منطقه صوفیان دست به مقاومت زده و سپس نیروهای کورد را تا تبریز و میاندوآب عقب راندند.
مسئله مهندسان جاده برهان واقعی نیست و ارتش اشغالگر روسیه میبایست تا کرمانشاه رفته و به قوای انگلیس هم پیمان خود بپیوندد و نمیتوانست بدون شکست پشت جبهە یعنی نیروهای کورد و تورک ( دولت عثمانی ) به سوی سقز و سنندج پیشروی کند.
ارتش روسیه در شهرهای سر راه خود تا کرمانشاه در شهرهای سقز ، مریوان و سنندج با مقاومت نیروهای کورد روبرو شدند و با تلفات زیاد خود را به کرمانشاه رساندند
۴- این آمار صحیح نیست و در گزارش هیئت مسیونری مسیحی شیکاگو نوشته اند در در طول یک هفته حدود ۴ تا ۵ هزار نفر کشته شدند ، عده‌ای از مردم فرار کردند و گروهی هم در کلیسای هیئت و کنیسه یهودیان مهاباد پناه گرفتند
۵- مردم موکریان ( مهاباد و بوکان ) چنان خاطرات بدی از ارتش تزاری داشتند که به هنگام حمله ارتش شوروی در سوم شهریور سال ۱۳۲۰ ، از ترس تکرار جنایات آنان ، شهر مهاباد را ترک کرده و به روستاها پناه بردند و تنها یک هفته بعد و پس از اطمینان از امنیت شهروندان به شهر بازگشتند
۶ـ عمه بزرگم زینب خاتون مادر مامۆستا هێمن خاطرات زیادی از حمله ارتش تزاری به یاد داشت که برخی از آن روی نوار کاست ضبط شده است.
حزب توده مانع یادآوری جنایات روسیه میشد و حالا هم دست برنمی‌دارد
پی‌نوشت‌ها از :
دکتر علی شمس برهان
۱۷ ژانویه سال ۲۰۲۴ - ۱۴۰۳/۱۰/۲۸