هاژه_ شهر مهاباد در اوایل سدە ۱۱ هجری در جوار رودخانە اصلی شهر و در جنب باغ سیسە بنا گردیده و کم‌کم توسعه یافته است.
همانند تمام شهرهایی که ساکنان آن به دفن مردگان خود باور دارند، قبرستان مهاباد نیز همزمان با تاسیس آن، ابتدا در قسمت شرقی این شهر ( دامنە کوە داشامجید) شکل گرفت و تا نزدیکی مسجد جامع (مزگه‌وتی سوور) توسعه یافت.
پس از مرگ بداق سلطان موکری و دفن وی در محل کنونی (بالاتر از میدان استقلال و ابتدای باغ شایگان)، مردم مهاباد به واسطه محبوبیت این حاکم موکری، عزیزان خود را در کنار مقبره بداق سلطان به خاک سپردند و کم‌کم این محدوده به گورستان جدید و کنونی شهر مهاباد تبدیل شد.
رفته رفته و پس از گذشت بیش از سه سده، با الحاق چند ده هکتار زمین اهدایی از طرف خانواده حسن‌زاده، آرامستان مهاباد منطقه وسیعی را دربرگرفت. در قسمت غربی و قدیمی آن در طول سالیان گذشته اقدامات قابل توجهی انجام شده است. ایجاد فضای سبز، جدول‌کاری، درختکاری، خیابان‌کشی، آسفالت، اجرای پروژه مقبره‌الشعرا و احداث قطعه هنرمندان از اقدامان سالیان گذشته در این آرامستان بوده است.
با این وجود آرامستان باغ فردوس مهاباد با مشکلات و کاستی‌های فراوانی روبروست. این کاستی‌ها در قسمت شرقی و نسبتا جدید این آرامستان بیشتر خود را نمایان می‌سازند. شهروندان بسیاری در تماس با هاژه از عدم رسیدگی شهرداری به آرامستان و وضعیت مسیر دسترسی به آن انتقاد کرده‌اند.
غسالخانه آرامستان مهاباد کهنه و فرسوده شده است. سالن انتظار آن بسیار کوچک بوده و امکانات بهداشتی آن بسیار محدود و ناچیز است. دسترسی شهروندان در این آرامستان به امکانات بهداشتی از قبیل آب شرب و سرویس بهداشتی تقریبا ناممکن است. سطل‌های زباله انگشت‌شمار و تنها چند نیمکت فرسوده در این آرامستان وجود دارد.
شهرداری مهاباد در سالیان متمادی اقدام به فروش قبر به ساکنان این شهر کردە است کە این موضوع در نوع خود جالب است. چون در اساس این زمین‌ها از سوی خانواده حسن‌زاده وقف شدە است. به عبارتی دیگر، شهرداری زمینی کە از سوی یک خیّر وقف شدە را به صورت قبر به مردم فروخته است. نکته‌ای دیگر که در مورد این آرامستان حائز اهمیت است، نبش و فروش قبرهای قدیمی در قسمت غربی آرمستان مهاباد در چند سال گذشته بود. جریان بر این قرار بود که عدەای با نبش قبرهای قدیمی و بدون نام و نشان و در سایه عدم نظارت شهرداری، قبر مورد نظر را تخلیه و سپس با مبالغ گزاف می‌فروختند. مستندات این موضوع در اختیار هاژه دارد و پیشتر اقدام به انتشار آن شدە است. گزارش را در این لینک ببینید.
در حال حاضر، کمترین خدمت‌رسانی مربوط به قسمت جدید آرامستان است که طبیعتا مراجعه‌کنندگان بیشتری را به خود می‌بیند. مسیر خاکی با شیبی بسیار تند، راه دسترسی به این بخش از آرامستان را سخت و دشوار کرده است. شیب بیش از حد مسیر دسترسی و آسفالته نبودن آن، فاصله کم میان مزارها که عملا امکان درختکاری و گلکاری را سلب کرده، نبود شیر آب شرب و غیر شرب، نبود سرویس بهداشتی و ... از مشکلات عمده قسمت شرقی آرامستان مهاباد است.
شهرداری مهاباد به عنوان متولی اصلی رسیدگی به این آرامستان، کمترین توجه را از نظر زیباسازی به این قسمت از شهر داشته است. نگرش شهرداری با توجه به اقدامات ناچیز انجام‌شده، آنگونه که می‌نمایاند بیشتر مبتنی بر رفع تکلیف بوده تا استفاده بهینه از آن به عنوان یک فضای مانا در خدمت آیین، فرهنگ و تاریخ مردمان یک شهر. در حالی که آرامستان‌ها به واسطه فضای باز و مانایی که در اختیار دارند، ظرفیت بالایی جهت استفاده و بهره‌برداری در حوزه های متفاوت شهری دارند.
در بسیاری از شهرهای جهان که به ظرفیت‌های نهفته در آرامستان‌ها پی برده‌اند، آرامستان‌ها، انواع باغ‌موزه‌ها، مراکز فرهنگی و پارک‌های مشاهیر را در خود جای داده و کاربری فرهنگی و گردشگری به خود گرفته‌اند. در این شهر‌ها، آرامستان‌ها نه برای مردگان که برای زندگان حائز اهمیت است. زیباسازی، برجستە‌سازی ویژگی‌های مثبت و تسکین‌دهنده، برای مراجعه‌کنندگانی که عزیزان خود را از دست داده‌اند، مورد توجه است.
دیگر وقت آن رسیده که مهاباد نیز به آرامستان خود نه به عنوان یک معضل، بلکه به عنوان یک ظرفیت ماندگار بنگرد. یک توفیق اجباری... .
در ادامه تصویر برخی از گورستان‌های فرانسه و ایتالیا را ببینید: