انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه روز یکشنبه، 24 اردیبهشت آغاز خواهد شد. انتخاباتی که جامعه سیاسی ترکیه را به دو دسته تقسیم کرده است. رجب طیب اردوغان سیاستمدار 69 ساله از حزب عدالت و توسعه و کمال قلیچداراوغلو از حزب جمهوری‌خواه خلق دو نامزد اصلی این انتخابات هستند. علاوه بر این دو تن، سنان اوغان و محرم اینجه نیز در این انتخابات حضور دارند.
در بسیاری از نظرسنجی‌های صورت‌گرفته توسط مراکز آمارگیری ترکیه، کمال قلیچداراوغلو از اردوغان جلوتر است. اما قلیچداراوغلو کیست؟
کمال قلیچدار اوغلو، اقتصاددان و سیاستمدار چپ میانه از حزب CHP سال 1948 میلادی در یکی از شهرهای علوی‌نشین شرق ترکیه به دنیا آمد و برای اولین بار سال 2002 و همزمان با به قدرت‌رسیدن رجب طیب اردوغان وارد پارلمان ترکیه شد و از همان ابتدا خود را به عنوان یک فرد ضد فساد معرفی کرد، قلیچداراوغلو سال 2010 به رهبری حزب جمهوری خلق، که قدیمی‌ترین پارت سیاسی ترکیه است، رسید.
وی دانش‌آموخته اقتصاد است و بر اساس همان مدرک به مناصب بالایی در سازمان‌های اقتصادی ترکیه رسیده است. قلیچداراوغلو در زمان تصدی رهبری حزب جمهوری‌خواه خلق، در انتخابات‌ها، توفیقات چندانی را کسب نکرد تا در سال 2019 و در انتخابات شهرداری‌های ترکیه، حزب CHP توانست کرسی شهرداری‌های آنکارا و استانبول را از حزب عدالت و توسعه بگیرد.
اردوغان، قلیچداراوغلو را به فساد اداری و مشارکت در کودتای سال 2016 بر علیه خود متهم می‌کند که از جانب وی رد شده است.
چگونه قلیچداراوغلو به رقیب اصلی اردوغان تبدیل شد؟
تورم شدید ترکیه و پایین آمدن ارزش لیر در برابر دلار و همچنین فشارهای اقتصادی، زلزله جنوب ترکیه با 50 هزار کشته، تبدیل ترکیه به یکی از بزرگترین زندان برای خبرنگاران در جهان، مشکلات امنیتی، مخالفت با اقلیت‌های مذهبی و ملیتی، مستقرکردن افراد نزدیک به اردوغان در تمامی نهادهای دولتی و خصوصی و ... از محبوبیت اردوغان در جامعه ترکیه کم کرده است.
همچنین ائتلاف شش حزب اپوزیسیون و حمایت کوردها و احزاب چپ از قلیچدار اوغلو شانس اردوغان را برای کسب قدرت کم کرده است.
انصراف محرم اینجه چه تاثیری بر انتخابات ترکیه دارد؟
روز پنجشنبه محرم اینجه، سیاستمدار 59 ساله و رییس حزب مملکت که در نظرسنجی‌ها بین 4 تا 6 درصد آرا را به خود اختصاص داده بود، به نفع قلیچدار اوغلو از دور انتخابات کنار رفت. اینجه در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2018 توانست 16 میلیون رای را کسب کند و پس از اردوغان در رده دوم قرار بگیرد. تا پیش از انصراف محرم اینجه از رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری، میزان آرای قلیچداراوغلو در نظرسنجی‌ها بین 46 تا 49 درصد بود و آرای اردوغان 42 تا 43 درصد است که با این احتساب انتخابات به احتمال فراوان به دور دوم کشیده می‌شد. اکنون با انصراف اینجه به نفع قلیچداراوغلو کارشناسان مسائل ترکیه، شانس پیروزی کمال گاندی را در دور اول محتمل‌تر می‌دانند.
همچنین روز گذشته زمزمه‌هایی از کنار رفتن سنان اوغان، دیگر نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه به نفع کمال قلیچدار اوغلو به گوش می‌رسید. اوغان نیز در نظرسنجی‌ها دارای 2 تا 3 درصد آرا بود.
آیا اردوغان در صورت شکست انتخابات، حاضر به ترک قدرت است؟
ریسجمهور در ترکیه پیشتر یک نقش تشریفاتی داشت و کارهای اجرایی به دست نسخت‌وزیر انجام می‌شد. اردوغان ابتدا کار خود را به عنوان زمامدار ترکیه با نخست‌وزیری آغاز کرد و 4 دوره اردوغان نخست‌وزیر ترکیه بود یعنی از 2002 تا 2018. سپس حزب عدالت و توسعه با ارائه طرحی به پارلمان خواستار تغییر در نظام اجرایی کشور شد. طرح مذکور به دلیل اینکه اکثریت پارلمان در دست ائتلاف احزاب عدالت و توسعه و حزب حرکت ملی بود تصویب شد.
در این طرح پست نخست‌وزیری حذف و اختیارات آن به شخص ریسجمهور می‌رسید سرانجام سال 2018 پست نخست‌وزیری در ترکیه جای خود را به پست ریاست‌جمهوری داد. تغییر نظام سیاسی ترکیه، اردوغان را در معرض انتقاد قرار داد و از وی به عنوان دیکتاتور ترکیه جدید یاد کردند. طرح حذف نخست‌وزیری زنگ خطری برای اپوزیسیون ترکیه بود و این سوال را مطرح کرد که آیا اردوغان حاضر به ترک قدرت است؟ کما اینکه در انتخابات شهرداری‌های ترکیه یک بار نتایج انتخابات شهر استانبول که به نفع حزب متبوع اردوغان نبود ابطال شد و انتخاباتی دیگر برگزار شد که بار دوم نیز حزب عدالت و توسعه شکست خورد. قلیچدار اوغلو و دیگر افراد و احزاب اپوزیسیون ترکیه، بارها شفافیت ارگان انتخاباتی دولت اردوغان را زیر سوال برده‌اند. همین امر موجب آن شده است جامعه مخالف دولت، قبول نتایج انتخابات را از جانب اردوغان مشکل بدانند.
تاثیر رای کوردها در انتخابات ترکیه
کوردهای مخالف اردوغان در انتخابات‌های گذشته بین 10 تا 15 درصد آرا را در اختیار داشتند. پس از دستگیری صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر مشترک حزب دمکراتیک خلق‌ها، اختلافات بین این حزب با اردوغان بیشتر شده است. به خصوص آنکه با دستور اردوغان چند تن دیگر از اعضای رهبری حزب دمکراتیک خلق‌ها (HDP) دستگیر شدند و شهرداری‌های چند شهر کوردستان از آن‌ها گرفته شد. احزاب چپ و سوسیالیست کورد از قلیچدار اوغلو حمایت کرده‌اند و این امر موجب آن شده است که وی شانس بیشتری داشته باشد تا به کاخ ریاست‌جمهوری ترکیه راه پیدا کند.
البته اکثر احزاب اسلامی کوردستان ترکیه کما فی سابق از اردوغان حمایت می‌کنند. با این حال حمایت کوردها از افراد و دیگر احزاب در ادوار گذشته انتخابات‌ها خوش‌یمن نبوده است. حمایت از اردوغان پیش از توقف گفتگوهای صلح، از تجربه‌های تلخ حمایت کوردها از نامزد و احزاب ترکیه‌ای بود.
چالش‌های پیش روی قلیچداراوغلو پس از پیروزی احتمالی در انتخابات
از آنجایی که شمار احزابی که با قلیچداراوغلو ائتلاف کرده‌اند بیشتر و بزرگتر از احزابی هستند که با اردوغان ائتلاف کرده‌اند، موجب آن شده که ائتلاف قلیچداراوغلو با شش حزب دیگر که با نام ملت شناحته شده است، شکننده‌تر از ائتلاف دولت باغچه‌لی و رجب طیب اردوغان موسوم به ملت باشد.
تا پیش از انتخابات اختلافات زیادی بین احزاب شرکت‌کننده در ائتلاف ملت وجود داشت اما نهایتا این اتحاد شکل گرفت.
حزب خوب، با رهبری مرال آکشنر، بزرگترین حزبیست که با قلیچداراوغلو ائتلاف کرده است. سهم‌خواهی‌های احزاب شش‌گانه پس از برنده‌شدن احتمالی قلیچداراوغلو در انتخابات ریاست‌جموری 2023 ترکیه، می‌تواند از قدرت وی بکاهد.
کمتر از 48 ساعت به شروع انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه مانده است و باید دید کدام جناح پیروز انتخابات می‌شود. اردوغان یا قلیچداراوغلو؟