صلاح رحمانی
مناطق مرزی دارای ویژگی های خاصی همچون انزوای جغرافیایی و دور بودن از مرکز، دوری از قطب های صنعتی-اقتصادی حاکمیت، فرهنگ سنتی، عدم توسعه در ابعاد مختلف اقتصادی سیاسی و فرهنگی و همچنین عدم امنیت پایدار می باشد.
این مناطق با داشتن این ویژگی ها از نقاط استراتژیک و حساس کشور به شمار می آیند بنابراین نیازمند توجه و اعمال راهکارهایی متناسب با شرایط آنها می باشند. یکی از مهمترین و شاخص ترین روشهای توسعه این مناطق ایجاد بازارچه‌های مرزی می باشد که می تواند تحولی مثبت و بنیادی در تولید اشتغال، جلوگیری از مهاجرت، افزایش درآمد، توسعه و امنیت نماید. بازارچه‌های مرزی دارای شرایط و قوانین خاصی هستند که آنها را نسبت به مفهوم بازار جدا و تفکیک می کند. برابر بررسی های صورت گرفته از بین 13 شهر مرزی استان آذربایجان غربی بر اساس تقسیمات اداری-سیاسی سال 1385 شهرهای پیرانشهر، اشنویه و سردشت که حدود 68 درصد از جمعیت شهرهای مرزی را شامل می شوند به عنوان شهرهای توسعه یافته مرزی شناخته شده و شهرهای سیه چشمه، اواچیق، گردگشانه، تازه شهر، پلدشت که حدود 18.7 درصد جمعیت شهرهای مرزی را تشکیل می دهند به عنوان شهرهای مرزی نیمه توسعه یافته و شهرهای میرآباد، سیلوانه، بازرگان، ربط و سرو که 13.5 درصد جمعیت شهرهای مرزی را تشکیل می دهند به عنوان شهرهای محروم مرزی استان شناخته شده اند.
هیأت وزیران در جلسه مورخ 1371.5.11 بنا به پیشنهاد وزارتخانه‌های کشور و امور
اقتصادی و دارایی، و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی‌جمهوری اسلامی،
"آیین‌نامه تشکیل بازارچه‌های مرزی" را به شرح زیر تصویب نمودند:
1: بازارچه مرزی، محوطه‌ای است محصور، واقع در نقاط مرزی و در جوار گمرکات مجاز به انجام تشریفات ترخیص کالا یا مکانهایی که طبق تفاهم نامه‌های منعقد شده بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای همجوار تعیین میشود. اهالی دو طرف مرز می‌توانند تولیدات و محصولات محلی خود را با رعایت مقررات صادرات و واردات، جهت داد و ستد در این بازارچه‌ها عرصه نمایند
2:تأسیس بازارچه مرزی مسبوق به تفاهم نامه‌های منعقد شده دو جانبه با کشورهای همجوار، پس از تصویب کمیسیون اقتصاد هیأت دولت میباشد.
3:ایجاد تأسیسات اداری و زیربنایی، همچنین تأسیسات مورد نیاز گمرک جهت استقرار مأموران خود و سایر سرمایه‌گذاریها در بخش ایرانی بازارچه مرزی، به‌عهده استانداری است، ولی از نظر احداث بازارچه در نقطه صفر مرزی، چگونگی حفظ انتظامات، کنترل تردد افراد و ورود و خروج کالا باید با مرزبانی و گمرک‌محل، هماهنگی لازم به عمل آید.
4: چگونگی فعالیت و تردد افراد به بازارچه را استانداری محل با صدور مجوز، مشخص میکند.
5: فهرست کالاهای قابل داد و ستد در بازارچه و میزان و ارزش آنها را وزارت بازرگانی با در نظر گرفتن امکانات ونیازمندیهای استانهای مرزی و مقررات‌صادرات و واردات کشور اعلام میکند.
خريد و فروش كالاهاي وارداتي ، در استان هاي مرزي به صورت خرده‌فروشي با رعايت بند 1 از این آیین نامه مجاز است . خروج كالاهاي مذكور ، از شهرهای مرزي به ساير نقاط كشور ، فراتر از سقف تعيين شده در ماده ( 8 ) قانون ساماندهی مبادلات مرزی به تبصره 2- واگذاري و فروش سهميه و توكيل صرفاً به تعاوني هاي مرزنشين مجاز و به غير آنها ممنوع مي‌باشد . ماده 8- سقف اقلام قابل ورود در اجراي اين قانون كه شامل بخشي از مصارف معيشتي و نيازهاي مرزنشينان است و توسط وزارت بازرگاني تعيين مي‌گردد ، مشمول تخفيف حقوق ورودي براي كالاهاي خوراكي ( ارزاق عمومي ) تا صددرصد(100 % ) و براي كالاهاي غير خوراكي تا پنجاه درصد ( 50 % ) متناسب با محروميت منطقه پس از تصويب صورت تجميعي و تجاري با تاييد شورای ساماندهي مبادلات مرزي استان و پرداخت مبالغ ناشي از معافيتهاي مقرر در اين قانون صورت مي گيرد .
حال در شهرستان نقده که یکی از 23 شهر غیر مرزی استان است و در فاصله‌ی بیش از 60 کیلومتری از مرز و بعد از دو شهرستان اشنویه و پیرانشهر قرار گرفته بازارچه‌ی کالاهای مرزی احداث گردیده است. مسلما هر شهروندی پیشرفت و توسعه شهرش را خواستار است و از اقدامات و فعالیتهایی که توسط مراجع و ارگانهای مسئول شهری و بخش خصوصی انجام میگیرد نهایت تشکر و قدردانی را خواهد داشت. اما با توجه به اصول و قوانین ذکر شده آیا احداث چنین بازارچه‌ای تحت این عنوان در نقده امکان پذیر است؟ یا این اقدامات صرفا در جهت تبلیغاتیست از نشان دادن عملکرد خادمین سولدوز در شورای اسلامی شهر نقده!؟ آیا این بازارچه صرفا در جهت توسعه و آبادانی شهر صورت گرفته یا اهداف مشخص سیاسی را دنبال میکند؟ این سوالات در ذهن هر شهروندی ایجاد شده است.
این بازارچه‌ی 26 غرفه‌ای در انتهای شهر به طرف اشنویه و در سالن ورزشی شورای اسلامی شهر قرار گرفته است. قاعدتا بهترین مکان از لحاظ موقعیت برای احداث این بازارچه، مرکز یا بخشی از شهر در فضایی با رفت و آمد حداکثری و قابل دسترسی برای تمام شهروندان ساکن در شهر میباشد که از لحاظ امنیتی نیز باید دارای مولفه‌های حداکثری باشد. اما شورای اسلامی شهر و شهرداری نقده با بکارگیری سیاست های حذفی و اهداف مشخص قومی سعی در جذب بازار از مرکز شهر به شمال و شمال شرقی شهر دارد. بافت شهری، نحوه خدمات رسانی، چیدمان اداره‌جات، المانهای شهری و فعالیتهای شهرداری در زیباسازی ... همه گویای این واقعیت هستند.
شورای اسلامی شهر و شهرداری نقده که اسپانسری و مدیریت این بازارچه را بر عهده دارد به گفته آقای انوشه ریاست اداره صنعت و معدن و تجارت نقده، تاکنون بیش از 25 میلیارد ریال صرف احداث- افتتاح و تبلیغات این بازارچه کرده است. همچنین ضمن ارائه سرویس های رایگان به مشتریان از مرکز شهر تا محل این بازارچه، 50 درصد از هزینه شام- نهار و ایاب ذهاب خریداران و مشتریان این مجتمع که مدیریت بازارچه سفارش آنها را کرده باشد را تقبل میکند. تمامی مغازه‌داران این بازارچه معاف از هرگونه مالیات- حق آب، برق، گاز و اجاره‌بهای ماهیانه شده‌اند. اما نکته قابل تامل این است که کسبه‌ی بازارچه‌ی خوداشتغالی نقده که از سال 1380 تا به امروز به مدت 14 سال است فعالیت میکنند هرساله با پرداخت مالیاتهای میلیونی از جانب شهرداری روبرو شده و ارگانهای ذی ربط از هرگونه همکاری و خدمات رسانی به این کاسبکاران خودداری کرده و همواره سعی در تخریب و کاهش بازار درآمد و رونق این عزیزان شده اند. با نگاهی واقع بینانه به نحوه برخورد شهرداری به این دو بازارچه (بازارچه مرزی تازه تاسیس و بازارچه خوداشتغالی نقده) واقعیت ها نیز آشکار میشود. اگر بنا به توسعه شهر باشد بازارچه خوداشتغالی نقده باتوجه به موقعیت مناسب (میدان ساعت) و سابقه فعالیت درخشان و تنوع کالا و قیمت نازل نقش مهمتر و اساسی تری را ایفا میکند، اما چرا شهرداری و شورای اسلامی شهر از هرگونه پشتیبانی و حمایت از این بازارچه امتناع میکنند؟؟
تقبل هزینه‌های هنگفت این بازارچه به اصطلاح مرزی از سوی شهرداری نقده در حالی صورت میگیرد که به گفته مسئولان این اداره به دلیل در اختیار نبودن بودجه کافی و لازم جدا از ممانعت آسفالت معابر و خیابانها از شن ریزی کوچه‌های خاکی و گلی مناطق بلال حبشی، کوی خیام، موکریان (53 هکتاری) نیز خودداری کرده و هرگونه خدمات رسانی به این مناطق و بیشتر مناطق جنوب شهر را ضروری نمی بینند! چندی پیش شاهد بارش 40 سانتی برف در نقده بودیم اما با گذشت بیش از دو هفته از این بارش سنگین شهرداری نقده از برف روبی و تمیزکردن خیابانهای رسالت، بالقچی، نبوت، سنت و ...پرهیز کرده بود. گورستان اهل تسنن نقده با گورستان اهل تشیع به هیچ وجه قابل مقایسه نبوده و دریغ از هرگونه خدماتی نظیر آبرسانی،آسفالت کاری، شن ریزی، جدول کشی و ..از جانب این اداره‌ی مردمی. و اینها در حالی است که برای هزینه میل کردن شام و نهار مشتریان بازارچه‌ی از ما بهتران در شهر پول کافی از جیب مبارکشان سرازیر می شود.
دیوارکشی و اتمام پروژه نوسازی میدان ورزشی کاویان با کارشکنی ها و سنگ اندازیهای این اداره تاکنون معلق مانده است و شهرداری از واگذاری یا فروش بخشی از زمین تحت تملک خود در محدوده میدان امتناع کرده که مشکلات ناشی از این گونه برخورد روز به روز درحال افزایش است که این امر باعت نارصایتی اهالی ورزش و فوتبال دوستان این شهرستان گردیده است. پروژه بازسازی و گسترش زمین چمن میدان کاویان (وحدت) از سال 93 آغاز و هم اکنون با پیشرفت فیزیکی 85 درصدی در مراحل پایانی قرار دارد.
و سخن آخر اینکه اگر بودجه برای شن ریزی کوچه‌های سراسر گل و لایی وجود ندارد چطور است برای این بازارچه‌ی تازه تاسیس هرچه در توان دارید از بیت المال می بخشید؟ اگر این بازارچه برای توسعه شهر احداث گردیده چطور است 14 سال از فعالیت بازارچه خود اشتغالی نقده که به بهترین نحو ممکن و با نازلترین قیمت انواع اجناس را ارائه داده نادیده گرفته شده و از نظر شما در توسعه شهر هیچ نقشی نداشته است؟ مگر جز این است که دستهایی در پشت پرده سعی در شکست این بازارچه را دارد؟ بر همگان آشکار است که عمده هدف از ایجاد این بازارچه نه توسعه شهر از نظر اقتصادی بلکه تبلیغیست برای موفق جلوه دادن عملکرد خادمین در شورای اسلامی شهر برای طیف خاصی از مردم!! موفقیت این بازارچه به دلایل متعدد دور از انتظار است ولیکن احداث آن ماهیت و هدفهای شمارگانی از مسئولین شهر را برای مردم آشکار ساخت.