به نظر شما تغییر شخصیت انسان ممکن است؟ بارها شنیده‌ایم که شخصیت هر انسانی تغییرناپذیر است و معمولاً از کودکی تا مرگ همراه او خواهد بود.
به گزارش هاژه به نقل از میگنا، با وجود اینکه این حرفی است که زیاد به گوش ما می‌رسد، اما حقیقت ندارد. تغییر شخصیت برای هر کسی اتفاق می‌افتد و آن طور که روانشناسان می‌گویند، شخصیت انسان پیوسته در حال تغییر است. یک فرد عادی را در نظر بگیرید. تصور 14 سالگی او و 77 سالگی‌اش غیرقابل‌باور هستند و به‌نظر می‌رسد که دو شخص کاملا مجزا را کنار یکدیگر قرار داده‌اید.
اما سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا می‌توانیم عامدانه شخصیت خود را تغییر بدهیم؟ همان طور که گفتیم، تغییر شخصیت به صورت خودبه‌خودی در حال رخ دادن است. مسئله این است که آیا می‌توانید این تغییر را به کنترل خود درآورید؟ آیا می‌توان تصمیم گرفت شخص دیگری بود و این اتفاق بیفتد؟ آیا می‌توانیم در لحظه برای شخصیت خود تصمیم بگیریم و آن کسی که هستیم را به کسی که می‌خواهیم تغییر دهیم؟
در این مقاله به بررسی این مسائل خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
آیا می‌توان شخصیت را تغییر داد؟
همه شخصیت‌ها نقات قوت و ضعف خود را دارند. هیچ شخصیتی بی عیب و نقص نیست. همه ما لحظاتی در زندگی خود داشته‌ایم که این جمله را در ذهن مرور کرده‌ایم:” کاش شخصیت دیگری داشتم”. ممکن است تمایل داشته باشید انسان خوش گذرانی بشوید. شاید دلتان بخواهد اندکی درون‌گراتر باشید. برخی می‌خواهیم ریسک‌پذیرتر باشیم. بعضی‌ها دوست دارند احتیاط را بیشتر در زندگیشان لحاظ کنند. به هر حال هر کسی تمایل دارد تغییری در شخصیت خود بدهد. حتی شاید برخی از ما بخواهیم به طور کامل تغییر کنیم. در این زمان سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا می‌توانم شخصیتم را تغییر دهم؟
متأسفانه پاسخ این سوال به این سادگی نیست. بر اساس بسیاری از تئوری‌های شخصیت شناسی، هر شخصیت در زمان تولد شکل می‌گیرد و دیگر قابل تغییر نیست. هر چند این را هم می‌دانیم که با گذر زمان، برخی ویژگی‌های شخصیتی در یک فرد بروز می‌کند که در تضاد با شخصیت همیشگی اوست. اما چگونه این اتفاق می‌افتد؟
یک مثال…
بگذارید مثالی بزنیم. تصور کنید که در آپارتمان خود هستید و برق‌ها ناگهان قطع می‌شوند و شما در تاریکی مطلق به سر می‌برید. در این حین می‌خواهید مسیر در را پیدا کنید. از چه حسی استفاده می کنید؟ بویایی؟ شنوایی؟ لامسه؟ بدون شک هر حسی به جز بینایی! بینایی حس ترجیحی شماست اما در اینجا نمی‌توانید از آن استفاده نمی‌کنید. اما به محض این که چراغ‌ها دوباره روشن شوند، بلافاصله از حس بینایی استفاده می‌کنید و راه را به سرعت می‌یابید.
طوری که شخصیت شما عمل می‌کند بسیار مشابه به این مثال است. محیطی که شما در آن زندگی می‌کنید، شخصیت شما را به شکل خاصی می‌سازد. محیط باعث می‌شود شما برخی ویژگی‌های شخصیتی را نشان دهید که شاید تا کنون در شخصیت شما دیده نشده است. به عنوان مثال، اگر شخصیت شما آزاد و رها است و معمولاً سخت نمی‌گیرید، اما به تازگی در محیطی مشغول به کار شده‌اید که برنامه‌ریزی در آن بسیار معنا دارد و از اهمیت بالایی برخوردار است. در این حالت شما کم‌کم و ناخودآگاه شروع به تغییر می‌کنید. در واقع این برای شما بهتر است که شخصیت برنامه‌ریز و منظمی داشته باشید. اگرچه ممکن است بلافاصله بعد از خارج شدن از آن محیط کاری باز به شکل قبل باز گردید.
و اما آیا واقعاً می‌توان شخصیت را تغییر داد؟
بله؛ هرچند شخصیت پایه‌ای شما تغییری نمی‌کند، اما شما می‌توانید بخش‌هایی از شخصیت خود را که دوست ندارید و با آن مشکل دارید را تغییر دهید. چنین تغییری می‌تواند تحت تأثیر محیط و یا به میل خود شما باشد. این بستگی به شرایط دارد.
هرچند شخصیت انسان در اوایل زندگی شکل می‌گیرد اما قابلیت تغییر دارد.
عوامل شکل دهنده شخصیت
پیش از این که بفهمیم چطور می‌توان شخصیت را تغییر داد، در ابتدا باید ببینیم چه عواملی بر شکل‌گیری شخصیت تأثیر می‌گذارند. شخصیت ما را ژنتیک می سازد یا محیط؟ شخصیت ما اکتسابی است یا وراثتی؟ این‌ها سؤالات بحث‌برانگیزی هستند که ذهن بشر را برای مدتی طولانی به خود درگیر کرده‌اند. در گذشته معمولاً فیلسوفان بر یکی از این دو مورد اصرار می‌ورزیدند و یکی از آن‌ها را علت اصلی شکل‌گیری شخصیت انسان برمی‌شمردند. اما امروزه همه روانشناسان اتفاق نظر دارند که شخصیت انسان از هر دو مورد ریشه می‌گیرد و تحت تأثیر آن‌هاست. تعامل پیوسته‌ی محیط و ژنتیک در بروز شخصیت فرد نقش بسزایی دارد. مثلاً ممکن است شما ذاتاً فردی پرانرژی و شاداب باشید، اما به علت کار کردن در محیطی شلوغ و پر استرس، خیلی به تفریحات خود توجهی نکنید.
در آزمایشی دوقلوهای همسان را از هم جدا کردند و در محیطهایی کاملا متفاوت بزرگ کردند. نکته قابل توجه این است که هر دو با زنی‌هایی با نام‌های مشابه ازدواج کردند. هر دو تفریحات شبیه به هم داشتند و شخصیت‌های آنان بسیار نزدیک به هم بود. این مثال می‌خواهد به ما بفهماند که شخصیت ما چندان هم تحت کنترل ما نیست. همچنین محیط تأثیر چندانی ندارد و وراثت تعیین‌کننده است. صحیح است، ژنتیک اهمیت زیادی دارد، اما نمی‌توان تأثیر محیط را هم نادیده گرفت.
خصوصیات شخصیتی میانه
برخی خصوصیات اخلاقی ما که خصوصیاتی ثابت و تغییر ناپذیر هستند، ویژگی‌های شخصیتی اصلی شمرده می‌شوند. اما برخی خصوصیات دیگر در شخصیت فرد وجود دارند که ویژگی‌های شخصیتی میانه نامیده می‌شوند. این خصوصیات زیرگروه خصوصیات اصلی و غالب ما هستند. کلید اصلی تغییر شخصیت، به‌روز کردن این خصوصیات میانه و تغییر آن‌هاست. خصوصیات پایه ممکن است تا آخر عمر تغییر نکنند، اما خصوصیات میانه، بدون شک تغییر می‌کنند. حال سؤالی که مطرح می‌شود این است که خصوصیات میانه کدام‌اند؟
باورهای ما: می‌دانیم که تغییر دادن شخصیت کاری دشوار است. اما چیزی که باعث بروز شخصیت ما می‌شود، باورهای ماست. این باورها قابل تغییر هستند. در صورتی که این باورها تغییر کنند، نحوه‌ی بروز شخصیت ما هم تغییر خواهد کرد.
هدف‌ها و توانایی سازش: هنگامی که هدف گذاری می‌کنیم و تصمیم داریم به آن برسیم، باید سیستم سازش خود را فعال کنیم. تصور کنید که یک فرد استرسی هستید و قرار است به هدفی برسید که لازمه‌ی رسیدن به آن آرامش خیال و کنترل استرس است. پس برای رسیدن به هدفتان باید در خود تغییر ایجاد کرده و از شخصیت استرسی به شخصیت آرام‌تر تغییر کنید.
با وجود اینکه تغییر باورها کار آسانی نیست، اما می‌تواند نقطه‌ی شروع خوبی باشد. این باور ماست که زندگی ما را شکل می‌دهد. باور ما، زندگی ما را تغییر می‌دهد و شخصیت ما را شکل می‌دهد و ما را تبدیل به شخصی که هستیم می‌کند. باور ماست که روابط ما را تعیین می‌کند و باور ماست که تصمیم‌گیری‌های ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همه چیز در زندگی به نوع نگاه ما بستگی دارد.
تغییر باروها می‌تواند شخصیت ما را تغییر دهد.
10 گام تغییر شخصیت
آیا می‌خواهید شخصیت خود را تغییر دهید و به چیزی که دوست دارید تبدیل شوید؟ آیا از بعضی از خصوصیت‌های اخلاقی خود خسته شده‌اید و می‌خواهید آن‌ها را با خصیصه‌های اخلاقی دیگر جایگزین کنید؟ بهتر است بدانید که برای این کار تکنیک‌هایی وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها بهره ببرید. همانطور که می‌دانید شخصیت در واقع یک الگو است. این الگو شامل رفتار، تفکر و احساسات است. مجموع این موارد تعیین می‌کنند شما چه کسی هستید و چه شخصیتی دارید. البته که الگوها می‌توانند تغییر کنند.
برای اینکه بتوانید این الگو را تغییر دهید، ابتدا باید شخصیت خود را به‌خوبی بشناسید. شخصیت بسیار پیچیده است و در اغلب موراد ما شناخت درستی از شخصیت خودمان نداریم. ممکن است ویژگی‌هایی که می‌خواهیم در خودمان به‌وجود بیاوریم، از قبل در شخصیت ما وجود داشته باشد و فقط نیاز به تقویت داشته باشید. ازاین‌رو پیشنهاد ما این است که در اولین قدم به روانشناس مراجعه کنید و تست شخصیت را انجام دهید. بعد از اینکه جنبه‌های شخصیتی خود را شناختید، می‌تواند برای تغییر آن اقدام کنید.
در ادامه به راهکارهایی اشاره می‌کنیم که می‌توانید از آن‌ها در جهت تغییر دادن شخصیت خود به شکلی که می‌خواهید، استفاده کنید. 10 نکته برای تغییر شخصیت در زیر آورده شده است.
1. مشخص کنید چرا می‌خواهید تغییر کنید!
باید بدانید که چرا می‌خواهید تغییر کنید. قدم اول در هر تغییری دانستن علت آن است. آیا برای این تغییر دلیل قابل‌قبول و محکمی دارید؟ همین‌طور که می‌دانید این کار به سادگی امکان‌پذیر نیست و نیازمند اراده‌ی قوی است. اراده‌ی شما زمانی می‌تواند قوی و پولادین باشد که برای اقدام به تغییر شخصیت دلیل خوبی داشته باشید.
2. برنامه خود را بنویسید.
نوشتن این که چه کسی هستید و چه کسی می‌خواهید بشوید در این مسیر بسیار کمک‌کننده و پراهمیت است. همیشه دانستن هدف و دیدن آن و قرار دادنش در جلوی چشم، ما را برای رسیدن به آن طماع‌تر می‌کند. شخصیتی که می‌خواهید به آن تبدیل شوید را از قبل برای خود ترسیم کنید، آن هم به طور دقیق! مشخص کردن مقصد مسیر را برای شما دلپذیرتر و پیمودن آن را آسان‌تر می‌کند. همچنین اگر کسی را می‌شناسید که به شخصیت دلخواه شبیه است، آن را هم در برنامه‌ی خود درج و ترسیم کنید.
3. تعییم کنید که چگونه می‌خواهید شخصیتتان را تغییر دهید.
تنها با فکر کردن به یک خصیصه نمی‌توانید آن را در شخصیت خود تغییر دهید. باید برای تغییر آن تلاش کنید و انرژی صرف بنمایید. طبق گفته روانشناسان برای نهادینه کردن یک تغییر در شخصیت هر کسی حداقل 18 و حداکثر 254 روز تمرین و ممارست لازم است. یعنی به طور متوسط 66 روز باید آن عادت را تمرین کنید تا بتوانید آن را در شخضیت خود تغییر دهید. زمان و تکرار دو عامل مهم در تغییر شخصیت هستند.
4. با کسی صحبت کنید.
صحبت کردن با کسی که مورد اعتماد شماست و می‌تواند در تغییر شخصیت شما اثرگذار باشد، می‌تواند مفید باشد. هنگامی که مثلاً با دوست خود درباره‌ی شخصیتی که می‌خواهید به آن تبدیل شوید، صحبت می‌کنید، در ناخودآگاه شما رسیدن به آن شخصیت تثبیت می‌شود.
5. یک سیستم تشویقی طراحی کنید.
این سیستم تشویقی می‌تواند هر چیزی باشد، تأکید می‌کنیم که هر چیزی! هنگامی که در این مسیر قدم مثبتی برمی‌دارید، به خود جایزه بدهید. مثلاً اگر می‌خواهید فرد منظم و وقت‌شناسی باشید و تلاش‌های شما بالاخره به نتیجه رسیده است، برای خود یک جایزه، هرچند کوچک، در نظر بگیرید.
6. از برچسب زدن به خود جلوگیری کنید.
اگر فکر می‌کنید فرد خجالتی هستید، این را دائما به خود نگویید. اصرار ورزیدن در صدا زدن خود با این عنوان، شما را تبدیل به یک فرد خجالتی واقعی می‌کند. همچنین اگر واقعا خجالتی هستید، این خصیصه را در شما تثبیت می‌کند. اگر بر روی خود این برچسب را نگذارید، رفتار شما هم تغییر خواهد کرد.
7. افکار منفی را از خود دور کنید!
سعی کنید افکار منفی که شما را از ادامه‌ی مسیر تغییر باز می‌دارند را از خود دور کنید. در صورتی‌که با خود بگویید که نمی‌توانید، بدون شک نخواهید توانست. اما اگر این افکار را از خود دور کنید، نتیجه‌ی بهتری خواهید گرفت. از مهم‌ترین عوامل در تغییر شخصیت، اراده است. اراده را با افکار منفی سست نکنید.
8. فیلم بازی کنید تا به واقعیت تبدیل شود.
بهتر است نقش کسی که می‌خواهید باشید را به خوبی بازی کنید تا کم‌کم در ذهن شما شکل بگیرد و تثبیت شود. مادامی که در نقش شخصیت مورد علاقه‌ی خود هستید، رفتارهای شما هم به مرور مطابق با آن تغییر خواهند کرد. این تغییر به تدریج دائمی خواهد شد و در شما نهادینه می‌شود. به این شکل، با درآوردن ادای یک رفتار، آن را در خود تثبیت می‌کنید.
9. خود را در محیط‌های متفاوت قرار دهید.
اگر می‌خواهید عادتی را ترک کنید، خود را در محیطهایی که شما را به یاد آن می‌اندازند قرار ندهید. هنگامی‌که با قرار گرفتن در یک محیط به انجام یک رفتار تحریک می‌شوید، با دور ماندن از آن محیط می‌توانید جلوی تکرار رفتار را بگیرید. سعی کنید در محیط‌های کاملاً متفاوت با محیط تحریک‌کننده باشید تا از انجام عمل مورد نظر دوری کنید. همچنین عادت جدیدی را که می‌خواهید در خود نهادینه کنید را با قرار دادن خود در محیط‌های مناسب آن رفتار، به سادگی تبدیل به بخشی از شخصیت خود کنید.
10. اعتمادبه‌نفس خود را تقویت کنید.
افزایش اعتمادبه‌نفس در تغییر شخصیت بسیار مؤثر است. شما باید جسارت انتخاب کردن داشته باشید. انتخاب کنید که یک ویژگی را در شخصیت خود تغییر دهید. جرأت داشته باشید که یک ویژگی را در خود نامناسب دانسته و برای بهتر کردن آن تلاش کنید. تمام این تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات، نیازمند قدرت و اعتمادبه‌نفس است. در صورتی‌که اعتمادبه‌نفس ضعیفی داشته باشید، در میانه‌ی راه خسته خواهید شد و نمی‌توانید کار مهمی چون تغییر دادن شخصیت را انجام دهید.
دو عامل اصلی در تغییر شخصیت زمان و اراده قوی برای تغییر و رسیدن به شخصیت دلخواه است.
چه عواملی باعث تغییر شخصیت ناگهانی می‌شوند؟
تغییر که به مرور زمان در شخصیت اتفاق می‌افتد طبیعی جلوه می‌کند، اما تغییرات ناگهانی غیرعادی به نظر می‌رسد و توجه اطرافیان را برمی‌انگیزد. معمولاً تغییر شخصیت ناگهانی به علت حادثه یا اتفاق ناگواری رخ می‌دهد. اگر تغییر شخصیت ناگهانی رخ داد، به عوامل خطر زیر توجه کنید:
نبض ضعیف
پوست مرطوب
بالا رفتن ضربان قلب
بالا رفتن تنفس
تنفس سطحی
فشار خون پایین
گیجی
سرگیجه
سبک سری
اختلال در صحبت کردن
دردهای تیر کشنده در بازو و پاها
درد قفسه‌ی سینه
تغییر دید.
اگر تغییر شخصیت ناگهانی با هر یک از این علائم بود، شرایط اورژانسی است و باید سریعاً به پزشک اطلاع دهید.
در ادامه برخی از دلایل تغییر شصخیت ناگهانی را بررسی می‌کنیم:
1. تغییر شخصیت ناگهانی به دلیل اختلالات روانی
غم، خبر بد و ناامیدی می‌توانند سبب تغییر شخصیت و تغییر رفتار ناگهانی فرد شود. گاهی ماه‌ها طول می‌کشد تا تغییر حالت فرد به حالت معمولی برگردد. توجه داشته باشید که تغییر خلق با تغییر شخصیت متفاوت است. ممکن است یک فرد شخصیت خود را تغییر دهد و این تغییر ناشی از یک بیماری و یا شرایط بسیار سخت و دشوار باشد.
تغییر شخصیت ممکن است سال‌ها برای فرد باقی بماند. تغییرات شخصیت ممکن است به علل زیر رخ دهند:
اضطراب: هنگامی که یک فرد نسبت به شرایط زندگی خود احساس استرس و اضطراب می‌کند، می‌تواند دچار تغییر شخصیت شود. اگر استرس و اضطراب دائماً ادامه پیدا کند، تبدیل به اضطراب منتشر می‌شود و تغییراتی در شخصیت فرد ایجاد می‌کند. مثلا کسی که انسان ماجراجو و ریسک‌پذیری بوده را تبدیل به انسانی محتاط و ترسو می‌کند.
حمله‌های پانیک: حمله‌های پانیک یا حمله هراس حالت‌های ترس و اضطراب شدید هستند. اغلب این ترس‌ها غیرمنطقی است. گاهی ممکن است حالت‌های حمله‌ی اضطرابی در موقعیت‌های اجتماعی فرد را ناتوان کنند.
استرس بعد از تروما (حادثه): به این حالت PTSD هم گفته می‌شود. برخی افراد که به استرس بعد از تروما دچار می‌شوند، تغییراتی در شخصیت آن‌ها به وجود می‌آید.
اختلال دوقطبی: اختلال دوقطبی سبب اختلال شخصیتی واضح می‌شود. این اختلال فرد را مجبور به انجام کارها و گرفتن تصمیماتی می‌کند که از شخصیت او بعید است. همچنین این اختلال روانی باعث ایجاد تغییر خلق هم در فرد می‌شود.
اسکیزوفرنی: اسکیزوفرنی از تفکر منطقی جلوگیری می‌کند. این اختلال سبب می‌شود که فرد مبتلا در تشخیص واقعیت و توهم دچار مشکل شود.
برخی آسیب‌های مغزی باعث تغییر در شخصیت فرد می‌شود.
2. آسیب لوب پیشانی و تغییر شخصیت
آسیب رسیدن به لوب پیشانی می‌تواند سبب تغییر شخصیت شود. این آسیب می‌تواند در اثر تروما و ضربه باشد. لوب پیشانی در واقع کنترل پنل و یا محل مدیریت شخصیت ماست. این مرکز فرماندهی محل کنترل موارد زیر است:
صحبت کردن
ابراز احساسات
مهارت‌های شناختی.
چیزهایی که ممکن است باعث آسیب به لوب پیشانی مغز شود عبارت‌اند از:
ضربه به سر
افتادن از ارتفاع
تصادف خودرو.
3. تغییر شخصیت بعد از سکته مغزی
هنگامی که سکته‌ی مغزی رخ می‌دهد، رگ تغذیه کننده‌ی مغزی آسیب می‌بیند و پاره می‌شود و این اتفاق می‌تواند سبب تغییر شخصیت ناگهانی در فرد شود. معمولاً افرادی که دچار چنین آسیبی می‌شوند، بعد از بهبودی نسبی، نسبت به همه چیز بی‌تفاوت می‌شوند. این تغییر شخصیت ناگهانی و واضح است. برخی دیگر از بیمارانی که از این حادثه جان سالم به‌در‌می‌برند، ممکن است رفتارهای ناگهانی و بدون فکر از خود نشان دهند و تصمیمات بی‌فکر و بدون بررسی بگیرند.
4. تغییر شخصیت با تومور مغزی
برخی افراد که تومور مغزی در سر آن‌ها وجود دارد هم دچار تغییر شخصیت می‌شوند. مثلاً فردی که بسیار آرام و بی‌حاشیه بوده است، بعد از تومور مغزی حساس می‌شود و با هر مسئله‌ای آزرده خاطر می‌گردد. همچنین مممکن است کسی که بسیار فعال و پویا بوده، دچار خمودی و افسردگی شود و فعالیت کمتری از خود نشان می‌دهد. تغییر خلق هم در این افراد دیده می‌شود. مثلا کسی که شاد بوده است، افسرده و دچار اضطراب می‌شود.
5. تغییر شخصیت به دلیل زوال عقل
دیمنشیا یا زوال عقل یکی از آسیب‌های مغزی است که معمولاً با اختلال در دو بخش شناختی مغز همراه است. زوال عقل یا به دلیل آسیب و یا به علت بیماری در مغز رخ می‌دهد. بخش‌های شناختی مغز عبارت‌اند از:
حافظه
تفکر
زبان
رفتار
قضاوت.
افرادی که دچار این مشکل مغزی می‌شوند، دچار تغییرات شخصیتی شدیدتری نسبت به باقی بیماران می‌گردند. مثلاً این افراد نسبت به اطرافیان خود مشکوک و بدبین می‌شوند. یا اینکه دچار عصبانیت و خشم زیادی می‌گردند.
تغییر دادن چیزی که هستیم، خیلی سخت است، حتی به عقیده برخی انسان‌ها اصلا ممکن نیست. اما تغییر شخصیت واقعاً امکان پذیر است. برای رسیدن به شخصیتی که می‌خواهید باید مسیر سختی را طی کنید. این کار را مثل کوهنوردی در نظر بگیرید. فکر کنید که می‌خواهید به قله‌ای صعود کنید که قبلاً فقط از دور آن را دیده‌اید. زدن به دل مسیر بدون راهنما یقیناً خطرناک خواهد بود. عوض کردن شخصیت هم دقیقاً همین‌طور است. بدون راهنما کار سخت یا حتی غیرممکن خواهد بود. در این مسیر شما به راهنمایی‌های یک روانشناس احتیاج خواهید داشت.
منبع: 16personalities, verywellmind, healthline
مترجم: فاطمه خرم آبادی