فوتبال، تنها ورزشی است که از سر بعنوان راهی برای جلو بردن توپ استفاده می‌کند. با توجه به ظرافت مغز انسان، یک سوال مطرح می‌شود که آیا ضربه سر واقعا برای بازیکنان بی خطر است؟!
ده‌ها تن از دانشمندان ورزشی، و متخصصین مغز و اعصاب، با مسئله‌ی خطرات احتمالی هد زدن، دست به گریبانند.
به گزارش هاژه اسپورت؛ الجاندرو اسپیوتا، جراح مغز و اعصاب از کلینیک کلیولند، و همکارانش در مقاله‌ای در سال 2011 با عنوان «هد زدن در فوتبال: بازی خطرناک» که در مجله جراحی مغز و اعصاب منتشر شد، گزارش دادند که یک بازیکن بطور متوسط 6 تا 12 بار در یک بازی، با سر به توپ ضربه می‌زند.
هنگامیکه جلسات تمرینی را به آن اضافه کنید، یک بازیکن معمولی ممکن است در طول زندگی حرفه‌ای خود، هزاران ضربه‌ی سر بزند.
در حالیکه ورزشکاران در فوتبال آمریکایی، بوکس و حتی هاکی، در معرض خطر ضربه‌ی ناگهانی یا برخورد به سر قرار دارند، فوتبالیست‌ها ممکن است با مشکلات ناشی از حرکتی با خشونت کمتر (هد زدن) که بطور مکرر انجام می‌شود، مواجه باشند.
ضربه مغزی
آسیب دیدگی‌های سر در فوتبال معمولا ضربات مغزی هستند، که تنها بخاطر سر زدن به توپ فوتبال بطور عمدی، اتفاق نمی‌افتند، بلکه بخاطر برخورد یک بازیکن به بازیکن دیگر، زمین یا تیر دروازه رخ می‌دهند.
دلیلش این است که حتی یک توپ کاملا پر باد که با سرعت حدودی 110 کیلومتر در ساعت حرکت می‌کند، مثلا به اندازه‌ی آرنج یک بازیکن دیگر، محکم و آسیب رسان نیست.
با اینحال با توجه به نتایج یک تحقیق، 12.6 درصد از ضربات مغزی در فوتبال، بخاطر ضربه زدن با سر به توپ اتفاق می‌افتد.
او می‌گوید که مطالعه دیگری از کالج بازیکنان فوتبال آمریکا، هیچ موردی از ضربه مغزی ناشی از ضربه سر عمدی پیدا نکرد. ضربات مغزی، تنها بخاطر برخورد تصادفی یک توپ با سرعت بالا به سر اتفاق افتادند.
آسیب ناشی از برخورد
دکتر کریس کوتورس از «شورای پزشکی ورزشی و تناسب اندام» و محققان همکار او در تحقیقی در سال 2010 که در «Pediatrics» منتشر شد، می‌گوید: آسیب دیدگی‌های ناشی از برخورد، خطر دیگری به غیر از ضربه‌ی مغزی است.
بازیکنی که به توپ فوتبال با سر ضربه می‌زند، مخصوصا اگر در هوا بپرد، برای لحظه‌ای بی دفاع می‌شود.
آرنج مدافع می‌تواند به شدت به سر او برخورد کند یا بازیکن هد زن می‌تواند در هنگام پایین آمدن، سکندری یا لگد بخورد. کشیدگی عضله‌ی گردن نیز ممکن است بخاطر ضربه سر زدن به توپ، اتفاق بیفتد.
خطر ابتلا به زوال عقل
مقاله چاپ شده در نشریه آکتا نوروپاتولوژیکا نتیجه مطالعات روی 14 بازیکن بازنشسته فوتبال که مبتلا به زوال عقل شده اند ، می باشد و همگی آن ها از دوران کودکی و نوجوانی عادت به ضربه زدن با سر به توپ داشته اند.
هلن لینگ رئیس تیم تحقیقاتی دانشکده مغز و اعصاب انستیتو کالج لندن می گوید :
«یافته های ما نشان از ارتباط بالقوه میان فوتبال بازی کردن و ضایعات بافتی مغز دارد.اکنون باید تلاش کنیم تا ریسک های موجود در این ورزش را برای کاهش ابتلا مشخص کنیم.
برای این کار نیاز به مطالعات گسترده تر و همکاری با مدیریت فوتبال حرفه ای یعنی اتحادیه فوتبال انگلیس و فیفا است.»
این برای اولین بار است که بیماری ضایعات بافت مغز یا CTE در مطالعات روی گروهی از فوتبالیست های بازنشسته به چشم می خورد.
نام 13 بازیکن که همگی حرفه ای بوده اند اعلام نشده است و البته یکی از بازیکنان در فوتبال آماتوری فعالیت داشته و همگی به طور میانگین حدود 26 سال به بازی فوتبال پرداخته اند.
همه این افراد در فاصله سال های 1980 تا 2010 در مرکز روان درمانی در شهر سوآنسی در جنوب ولز تحت درمان قرار گرفته اند.
نشانه های زوال عقل در این افراد از اواسط دهه 60 سالگی ظاهر شده است ، در حالی که در افراد عادی این نشانه ها از میانه دهه 70 سالگی بروز می کند. 12 تن از 14 بازیکن یاد شده با مشکلات و نشانه های زوال عقل پیشرفته درگذشته اند.
البته تنها در 6 مورد اجازه کالبد شکافی برای آزمایش های تعیین علت مرگ داده شد.
وتوپسی مغزی این بازیکنان نشانه های ضایعات بافت مغز و آلزایمر را نشان می دهد و خانم لینگ تاکید کرد هنوز رابطه دقیق میان این دو عارضه ناشناخته است.
این تحقیق نشان می دهد که در زدن ضربه با سر به توپ ، نقطه برخورد سر با توپ بیشتر آسیب دیده است.
در آمریکا نوآموزان فوتبال تا سن کمتر از 11 سال اجازه ضربه زدن به توپ با سر را ندارند.
آسیب بلند مدت
نگرانی اسپیوتا و دانشمندان دیگر این است که آیا هد زدن با توپ، با وجود عدم آسیب حاد آشکار یا یک ضربه مغزی، می‌تواند منجر به آسیب بلند مدت شود یا نه!
آتروفی کورتیکال، یک بیماری دژنراتیو مغز که باعث کاهش پیش رونده در بینایی می‌شود، می‌تواند یک خطر باشد.
خطر دیگر، انسفالوپاتی مزمن پس از سانحه، یک بیماری دژنراتیو که در ورزشکاران کشتی، فوتبال و هاکی که در معرض تکان‌های مغزی متعدد هستند دیده شده، و منجر به از دست دادن حافظه و رفتار خشونت آمیز می‌شود.
اسپیوتا ، دو مورد از مرگ‌های مرتبط با هد زدن را عنوان می‌کند که عبارتند از جفری استل، بازیکن انگلیسی و حسین قاسم از الجزایر. در هر دو مورد، ضربه مغزی و همچنین هد زدن، نقش مهمی داشتند.
علاوه بر این، استل در دهه 1960 و 1970 بازی می‌کرد. توپ‌های چرمی آن دوران، آب را جذب کرده و در هنگام هد زدن برای سر، گردن و ستون فقرات، سنگین‌تر و بطور بالقوه خطرناک‌تر می‌شدند. توپ‌های مصنوعی مدرن، از این خطر جلوگیری می‌کنند.