گیربکس یا همان جعبه دنده، به دو نوع دستی یا اتوماتیک تقسیم می‌شوند. در گیربکس‌های اتوماتیک، نیاز به تعویض دنده توسط راننده وجود ندارد و به صورت خودکار یا همانطور که از نامشان بر می‌آید، اتومات این کار توسط خود جعبه دنده انجام می‌شود.
اما اگر این جعبه دنده‌ها دچار ایراداتی شوند چگونه باید به علت این اشکال پی برد و چگونه آن را رفع نمود؟ تعمیر این گیربکس‌های اتومات دغدغه‌ای است که هر شخصی که خودروی اتوماتیک دارد را رها نمی کند. برای اطلاع از این موارد با ما همراه باشید.
گیربکس اتوماتیک نیرو را از موتور خودرو دریافت می‌نماید و با افزایش قدرت یا دنده یک، یا افزایش سرعت، دنده‌ی پنج به دیفرانسیل و چرخ‌ها انتقال می‌دهد.
قسمت‌های مختلف گیربکس اتوماتیک به شرح زیر است:
مبدل‌های گشتاور
کامپوتر مرکزی، شیرهای برقی
کلاچ گیربکس اتوماتیک
چرخ‌دنده‌های گیربکس اتوماتیک
چگونه گیربکس اتومات کار می کند؟
در مرحله‌ی اول از شروع به کار گیربکس اتوماتیک، نیروی مکانیکی از موتور گرفته شده و به وسیله گشتاور به گیربکس انتقال پیدا می‌کند. سپس نیرویی که از گشتاور دریافت می‌شود، شافت ورودی گیربکس را به حرکت در می‌آورد.
این سیستم، متشکل از یک کنترل‌کننده‌ی الکتریکی و چندین چرخ دنده‌است که در یک محفظه قرار دارند. کامپیوتر مرکزی در داخل گیربکس، وظیفه‌ی تغییر دنده را بر عهده دارد. اما تعمیر این گیربکس‌ها به دلیل حساسیت بالایی که دارند، پیچیدگی‌های فراوانی دارند.
تفاوت گیربکس‌های دستی و اتوماتیک
یکی از بارزترین تفاوت‌ها در بین این دو گیربکس نبود کلاچ در گیربکس‌های اتوماتیک است. به همین دلیل دیگر در این خودروها نیاز به تعویض دستی دنده وجود ندارد. در ابتدا می توانید حالت دنده را بر روی قسمت Drive تنظیم نمایید تا خودرو خود باقی کارها را انجام دهد.
اما برای اینکه بتوان این گیربکس‌ها را سالم نگهداشت، چه کارهایی باید کرد؟
اگر هر یک از این نکات را پشت گوش بیاندازید، قطعا با مشکل مواجه می‌شوید:
همیشه سعی کنید روغن موتورهای گیربکس‌های اتوماتیک را به موقع تعویض نمایید. اگر روغن دیگر کارایی لازم را نداشته باشد، فشار بیشتری به سیستم وارد می‌کند و در نتیجه این امر به بالا رفتن دمای آب و آمپر آب منجر می‌شود. توجه کنید، نقش روغن ، روانکاری و سهل کردن روند اصطکاک میان اجزای مختلف چرخ‌دنده است. اگر به موقع آن را تعویض نکنید، در عوض پس از مدتی مجبورید تا کل این جعبه دنده را تعویض نمایید.
تلاش کنید همیشه از روغن‌هایی استفاده کنید که استاندارد باشد. تلاش کنید از روغن موتوری استفاده کنید که مختص خودروی شما باشد. توجه کنید ممکن است دمای موتورها با یکدیگر متفاوت باشد، در نتیجه ویسکوزیته روغن نیز می‌تواند متغیر باشد.
غیر از تعویض روغن به طور مرتب، بهتر است سرویس دوره‌ای گیربکس خود را نیز به طور مرتب انجام دهید. سعی کنید از مراکزی استفاده کنید که در این امر تخصص کافی را داشته باشند.
تلاش کنید در هنگام حرکت گیربکس خود را تعویض ننمایید. حالت‌های مختلف گیربکس اتوماتیک به صورت مکانیکی تعویض می‌شوند که این امر توسط تعدادی کلاچ و نواری انجام می‌گیرد که درون جعبه دنده قرار دارد. تعویض هنگام حرکت، می‌تواند گیربکس را دچار اصطکاک بالا کند.
تلاش کنید در حالت خلاص رانندگی نکنید. این ماشین‌های به نحوه‌ای طراحی شده‌اند که در سرازیری‌ها می‌توانند سوخت کمتری مصرف کنند.
در زمانی که گاز می‌دهید سعی کنید حالت drive را انتخاب نکنید. انتخاب حالت D و فشار دادن پدال گاز باعث می‌شود تا خودروی شما خسارت جبران ناپذیری را در پی داشته باشد
تا توقف کامل، حالت پارک را انتخاب نکنید.
چگونه گیربکس اتوماتیک را عیب یابی کنیم
عیب یابی برای تعمیر گیربکس اتوماتیک
یکی از راه‌های معتبر برای تشخیص عیب یک گیربکس اتوماتیک، تست جاده‌ای اتومیبل است. فراموش نکنید نکاتی که راننده بیان می‌کند نیز می‌تواند به تشخیص عیب کمک کند. اما تست جاده‌ای باید توسط خود تعمیرکار و با دورموتورهای متفاوت و سرعت‌های متفاوت انجام پذیرد.
پس از اینکه تعمیرکار با تست جاده‌ای موفق به تشخیص عیب موتور شد ، زمان آن می رسد که جعبه دنده را باز کند و با دمونتاژ کردن آن به عیب یابی بپردازد.
تعمیرکاران در ابتدای امر تلاش می کنند تا قطعات جعبه دنده را شستشو دهند، سپس قسمت‌های مختلف را بررسی می‌کنند، چنانچه قسمتی نیازمند تعمیر باشد آن را تعمیر می‌نمایند. در صورت نیاز آن را تعویض کرده و قطعه‌ی جدید را جایگزین می کنند.
حال اگر خودتان تصمیم دارید عیب یابی کنید چه باید کنید؟
ممکن است شیر برقی خودرو ضعیف یا خراب شده باشد.
ممکن است نشان‌دهنده‌ی زمان تعویض روغن باشد
ممکن است فشار روغن کمتر یا بیشتر از حدوده معین باشد.
حال اگر هنگام تعویض دنده از ۱ به۲ یا ۲ به ۳ ، گیربکس ضربه زد به این معناست که شاید راننده مدتی نامنظم و نامتعادل به پدال گاز فشار آورده است. چنانچه شما پدال را متناسب فشار ندهید، باعث می‌شوید گیربکس تحلیل نادرستی انجام داده و به نادرستی دنده‌ها را تعویض می‌نماید درنتیجه در مدت زمانی این اتفاق رخ خواهد داد.
اما اگر این مشکل به دلیل نقص فنی باشد نشان‌دهنده‌ی این مطلب است که یا سطح روغن گیربکس کم است، یا تنظیمات گیر بکس به دلایل زیر نامعتبر شده است:
در حالت d در هنگام ترافیک رانندگی نموده اید
دمای گیربکس افزایش یافته است.
شیر برقی خراب شده است و روغن ها از کلاچ خارج می شوند.
اگر خودروی شما در حالت d باشد و به اندازه‌ای که گاز می خورد و پدال گاز را فشار می‌دهید، حرکت نکند یکی از دلایل زیر می‌تواند رخ داده باشد:
یا فیلتر روغن گیربکس شما دچار گرفتگی شده است که در این حالت اگر ماشین را خاموش و روشن کنید، مسافت کوتاهی را طی می‌کند، اما دوباره این اتفاق رخ می‌دهد.
یا کلاچ گیربکس یا باندها از بین رفته‌اند که این نشان‌دهنده استفاده نادرست از خودروی شماست.
اگر با جابجایی دسته دنده اتوماتیک یا لیور تغییر وضعیت ایجاد نشد، علت معمولاً خراب شدن سوئیچ چند منظوره یا سلکتور گیربکس است که در اثر تماس با آب اتفاق می‌افتد. همچنین ممکن است یک یا چند پین در اثر کثیفی گرفته شده باشند.
اگر با افزایش سرعت، گیربکس شما دنده عوض نمی‌کند و در دنده یک باقی می‌ماند، احتمال دارد یکی از موارد زیر رخ داده باشد:
در ترافیک سنگین و یا سربالایی های تند رانندگی می‌کنید، با خاموش کردن و خنک شدن موتور این موضوع رفع می‌شود.
ممکن است در سیستم خنک کننده موتور نقصی رخ داده باشد یا سطح مایع خنک کننده در مخزن کم شده باشد که باید این مشکل را هرچه سریعتر رفع کنید.
شاید در اثر گرفتگی صافی گیربکس حرارت بالا رفته و گردش روغن گیربکس مختل شده . این مورد در زمینه کیلومترهای بیش از صد هزار اتفاق می‌افتد، اما اگر این موارد رخ نداده باشد باید به کارشناس مراجعه کنید.
چنانچه دسته دنده در حالت p قفل شده باشد نشان‌دهنده چیست؟ اگر سوئیچ خودرو در وضعیت p باز مانده باشد ،پس از چند دقیقه خارج شدن از حالت پارک چنانچه ترمز را دو بار فشار دهید، و این حالت رفع شود، طبیعی است و بیشتر برای ایمنی نصب شده است. اما گاهی در وضعیت p گیر می‌کند و حتی راننده پس از چندین بار ترمز کردن نمی‌تواند آن را از این حالت خارج کند. این مشکل ایرادی را برای کارکرد گیربکس ایجاد نمی کند، اما باید تلاش کنید در صدد رفع آن برآیید. مطمئن باشید در زمان کوتاهی با هزینه اندک می‌توانید آن را رفع کنید.
سخن پایانی
گیربکس‌های اتوماتیک که بیشتر برای سهولت در امر رانندگی طراحی شده‌اند، نیاز به کلاچ را در اتومبیل‌هایی که از این نوع جعبه دنده استفاده می‌کنند رفع می‌کند. همچنین شما نیاز به تعویض دنده در ماشین خود ندارید، بلکه خود جعبه دنده در حالتی طراحی شده است که این امور را برای شما انجام می‌دهد. این اصلی‌ترین تفاوت در گیربکس‌های اتومات و گیربکس‌های دستی است.
اما فراموش نکنید که برای اینکه عمر گیربکس‌های اتوماتیک شما بیشتر شود، حتما باید مواردی را رعایت کنید و از انجام برخی موارد قطعا بپرهیزید. در غیر اینصورت زیان‌های جبران ناپذیری به گیربکس خود خواهید زد.
همیشه سعی کنید روغن موتورهای گیربکس‌های اتوماتیک را به موقع تعویض نمایید. تلاش کنید همیشه از روغن‌هایی استفاده کنید که استاندارد باشد. سعی کنید در حالت خلاص رانندگی نکنید. تا توقف کامل، حالت پارک را انتخاب نکنید. غیر از تعویض روغن به طور مرتب، بهتر است سرویس دوره‌ای گیربکس خود را نیز به طور مرتب انجام دهید.
حال اگر چراغ چشمک زن خودروی شما روشن شد، یا در هنگام تعویض دنده، گیربکس شما ضربه بزند، اگر به اندازه‌ای که پدال گاز را فشار می‌دهید خودرو حرکت نکند، از مشکلاتی است که با مراجعه به مقاله‌ی بالا می‌توانید علت آن را دریابید و اگر خود قادر به تعمیر آن بودید اقدام کنید. اما بهترین حالت مراجعه به کارشناسانی است که در این امر مهارت دارند. آنها نیز با تست جاده‌ای هر چه بهتر متوجه می‌شوند که چه مشکلی برای گیربکس اتوماتیک شما رخ داده است. پس از بازکردن قطعات وشستشوی ان به تعمیر یا تعویض قطعه اقدام خواهند کرد.