آبدوغ خیار یکی از غذا‌های سنتی ایرانی است که مخصوص فصل گرماست. این خوشمزه خنک تابستانی عطش را در روز‌های گرم کاهش می‌دهد و معمولاً به صورت وعده غذایی اصلی سرو می‌شود. پیشینه این غذا به طور دقیق مشخص نیست و رد پای آن را می‌توان در همه شهر‌های ایران مشاهده کرد.
نمونه‌های مشابه آبدوغ خیار که به آن «سوپ سرد» هم می‌گویند، در ترکیه، قبرس و ارمنستان هم وجود دارد. این غذا به دلیل داشتن گردو، ماست و سبزیجات یک وعده غذایی کامل محسوب می‌شود. آبدوغ خیار دارای فیبر کافی و ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید برای بدن است.
مواد لازم برای تهیه آبدوغ خیار:
سبزی خوردن شامل تره، ریحون، مرزه، ترخون و نعنا: ۲۰۰ گرم
خیار: ۵ عدد
گردوی خرد شده: ۳ قاشق غذاخوری
کشمش: ۲ قاشق غذاخوری
ماست هم زده یا سنتی: ۲ لیوان
دوغ ترش: یک لیتر
پودر گل محمدی: ۱ قاشق غذاخوری
پونه خشک: ۱ قاشق مرباخوری
نمک و فلفل سیاه: به میزان لازم
نان خشک: به میزان دلخواه
نکات مربوط به مواد اولیه
نکات مربوط به کشمش
کشمش سرشار از پتاسیم است و از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند. استفاده از کشمش به دلیل داشتن قند و کالری بالا در آبدوغ خیار توصیه می‌شود؛ زیرا همراه با گردو سردی سایر مواد آبدوغ خیار را تعدیل می‌کند. می‌توانید هم از کشمش پلویی و هم از کشمش سبز قلمی در آبدوغ خیار استفاده کنید؛ ولی توجه داشته باشید که کشمش مورد استفاده در این غذا بهتر است بدون هسته باشد.
نکات مربوط به ماست
سعی کنید از ماست ترش برای تهیه آبدوغ خیار استفاده کنید. به طور کلی ماست‌های سنتی گزینه مناسب‌تری برای تهیه این غذا هستند. همچنین می‌توانید با اضافه کردن کمی آب به ماست ترش یک دوغ سنتی درست کنید و آن را به مواد آبدوغ خیار اضافه کنید. ماست چکیده به دلیل چربی بالایی که دارد، برای استفاده در آبدوغ خیار توصیه نمی‌شود.
نکات مربوط به سبزی خوردن
در تهیه آبدوغ خیار می‌توانید از هر نوع سبزی خوردن استفاده کنید؛ ولی ریحان، مرزه و نعنا از ترکیبات اصلی آبدوغ خیار به شمار می‌روند. همچنین برای خوشمزه‌تر شدن آبدوغ خیار می‌توانید تربچه و پیازچه را به صورت نگینی خرد کنید و به آن اضافه کنید. اگر هیچکدام از این سبزی‌ها را در دسترس نداشتید، می‌توانید از نعنا و پونه خشک و یا سایر سبزیجات معطر خشک شده استفاده کنید.
طرز تهیه آبدوغ خیار
ابتدا خیار‌ها را پوست بگیرید و سپس آن‌ها را با رنده درشت رنده کنید. در صورت تمایل می‌توانید خیار‌ها را به صورت نگینی خرد کنید. یک کاسه بزرگ بردارید و خیار‌های رنده شده را در آن بریزید. سپس سبزی خردن را با کمک یک چاقوی تیز خرد کنید. توجه داشته باشید که سبزی را بیش از اندازه خرد نکنید. سبزی‌های خرد شده را هم داخل کاسه بریزید. در مرحله بعد گردوی خرد شده، کشمش، پودر گل محمدی و نمک و فلفل سیاه را به مخلوط سبزی و خیار اضافه کنید. ماست سنتی یا ماست هم‌زده را توی کاسه بریزید و با قاشق همه مواد را هم بزنید تا خوب مخلوط شوند.
در مرحله آخر دوغ ترش را کم‌کم به محتویات کاسه اضافه کنید و همزمان هم بزنید. میزان شلی یا سفتی آبدوغ خیار به سلیقه شما بستگی دارد. اگر آبدوغ خیار را سفت‌تر دوست دارید، می‌توانید مقدار دوغ را کم کنید. همچنین می‌توانید چند تکه یخ توی کاسه بیاندازید تا آبدوغ خیار شما حسابی خنک شود. وقتی آبدوغ خیار را توی کاسه‌های سرو ریختید، نان خشک خرد شده را داخل آن بریزید و سپس نوش جان کنید.
نکات مربوط به تهیه آبدوغ خیار
ــ بهتر است از نان‌های خشک سبوس‌دار یا نان جو خشک شده برای ترید آبدوغ خیار استفاده کنید.
ــ خیار‌های قلمی محلی برای تهیه آبدوغ خیار بسیار مناسب هستند. اگر از خیار پوست نازک استفاده می‌کنید، بهتر است پوست آن را نگیرید و خیار را با پوست خرد کنید.
ــ آبدوغ خیار را هم به صورت شور و هم به صورت شیرین تهیه می‌کنند. اگر به آبدوغ خیار شیرین علاقه دارید، می‌توانید از سیب گلاب خرد شده در ترکیبات این غذا استفاده کنید.
ــ بهتر است از دوغ‌های گازدار برای تهیه آبدوغ خیار استفاده نکنید.
ــ اگر آبدوغ خیار را در کاسه‌های سفالی سرو کنید، هنگام خوردن آن لذت بصری بیشتری خواهید برد؛ زیرا حس یک غذای سنتی را به صورت کامل درک می‌کنید.