سنگ کلیه چیست
سنگ‌های کلیه رسوبات سختی هستند که اغلب به علت بالا رفتن غلظت املاح و نمک در ادرار به وجود می‌آیند. ایجاد این سنگ‌ها علل متنوعی دارد و ممکن است در هر جای دستگاه ادراری از کلیه تا مثانه دیده شوند. اگرچه حرکت سنگ‌های کلیوی دردناک است، اما در صورت تشخیص به‌موقع، باعث آسیب دائمی به بدن نمی‌شود. اگر کسی در معرض خطر تولید سنگ‌های کلیوی باشد، پزشک متخصص اورولوژی می‌تواند راه‌هایی را برای پیشگیری از سنگ کلیه به او توصیه کند.
علائم سنگ کلیه
سنگ کلیه تا وقتی حرکت نمی‌کند و ثابت است، هیچ علامتی ندارد. مشکلات از زمانی آغاز می‌گردد که سنگ در کلیه جابه‌جا می‌شود یا به سمت میزنای (لوله‌ای که هر کلیه را به مثانه وصل می‌کند) به راه می‌افتد. در این حالت، برخی یا همه موارد زیر دیده می‌شود:
درد شدید و متناوب در پهلو و پشت، پایین‌تر از سطح دنده‌ها که ممکن است به پایین شکم تیر بکشد
سوزش ادرار
ادرار صورتی، قرمز یا قهوه‌ای
ادرار بدبو یا تیره
تهوع و استفراغ
احساس نیاز مداوم به دفع ادرار
افزایش تعداد نوبت‌های دفع ادرار بیش از حد عادی
تب و لرز در صورت وجود عفونت
کم شدن حجم ادرار
یادمان باشد درد سنگ کلیه تغییر می‌کند. با جابه‌جا شدن سنگ در مجاری ادرار، محل و شدت درد دگرگون می‌شود.
برای پیشگیری از عود سنگ کلیه چه کنیم؟
کسانی که سابقه خانوادگی سنگ کلیه دارند ۲ برابر بیش از دیگر افراد در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستند؛ افزایش چاقی، دیابت و سندرم متابولیک، مصرف ناکافی مایعات بخصوص آب و تاخیر در تخلیه مثانه می‌تواند احتمال ایجاد سنگ کلیه را افزایش دهد.
طبق آمار، سنگ‌های کلسیمی شایع‌ترین نوع سنگ‌های کلیوی هستند. ۶۰ درصد سنگ‌های کلیوی از نوع اگزالات کلسیم هستند و مابقی سنگ‌های اسیداوریکی، استراویتی و سنگ‌های سیستینی هستند. افرادی که درگیر سنگ کلیه از نوع کلسیمی می‌شوند میزان دفع کلسیم از ادرار این افراد بسیار افزایش می‌یابد که علت این امر می‌تواند بیماری‌های مربوط به غده پاراتیروئید و تیروئید، افزایش دریافت بیش از نیاز ویتامین دی، مصرف زیاد داروهای کورتون و .. باشد.
توجه به این نکته مهم است که تغذیه درمانی می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری داشته باشد .تا چند سال پیش به بیماران مبتلا به سنگ کلیه از نوع کلسیمی توصیه می‌کردند که مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم مثل لبنیات را محدود کنند، اما باید توجه داشت که محدودیت مصرف کلسیم می‌تواند در دراز مدت باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر شکستگی استخوان‌ها در این افراد شود. بنابراین توصیه می‌شود به هیچ عنوان این افراد مصرف لبنیات خود را محدود نکنند. اگر هم به هر دلیلی باید از مکمل کلسیم استفاده کنند، توجه داشته باشند که مکمل‌های کلسیم همراه غذا مصرف شود و در طول روز مایعات زیادی بخصوص آب مصرف شود تا از رسوب آن در کلیه پیشگیری شود.
یک نوع دیگر از سنگ‌های کلیه سنگ‌های اگزالاتی هستند که در این نوع سنگ میزان دفع اگزالات از ادرار افزایش می‌یابد. احتمال ایجاد این نوع سنگ کلیه در افراد دچار بیماری‌های التهابی روده یا افرادی که به دلیل کاهش وزن جراحی‌های بای‌پس معده انجام می‌دهند، بیشتر است. کمبود ویتامین B۶ و مصرف بیش از اندازه ویتامین C ( از طریق مکمل) می‌تواند خطر این نوع سنگ را افزایش دهد.
توصیه‌های غذایی برای کاهش اگزالات ادرار شامل مصرف مواد غذایی حاوی پروبیوتیک مثل ماست و دوغ حاوی پروبیوتیک، کاهش مصرف مواد غذایی حاوی اگزالات، مصرف همزمان غذای غنی از کلسیم و یا مکمل کلسیم جهت کاهش جذب اگزالات و مصرف چای با شیر است.
افراد دچار سنگ کلیه اگزالاتی باید مصرف شکلات، ریواس، غلات کامل، مغزهای آجیل، انواع چای (سیاه و سبز)، توت فرنگی، چغندر را به دلیل میزان بالای اگزالات در این مواد غذایی محدود کنند. مصرف خربزه، آب گوجه فرنگی و آب پرتقال می‌تواند از عود سنگ در افرادی که کلیه آنها سنگ ساز است جلوگیری کند.
در کل برای پیشگیری و عود سنگ کلیه به تمامی افراد توصیه می‌شود که از مصرف زیاد پروتئین‌های حیوانی مثل گوشت بخصوص گوشت قرمز، تخم مرغ و نمک پرهیز کنند و حداقل ۶ لیوان آب در طی روز مصرف کنند.
نتایج تحقیقات نشان داده است که مصرف فروکتوز با خطر ابتلا به سنگ کلیه ارتباط مثبتی دارد. افزایش مصرف میوه و سبزی به منظور افزایش مصرف پتاسیم توصیه می‌شود، اما به دلیل محتوای فروکتوز میوه، تاکید بیشتر بر سبزیجات است. همچنین باید توجه داشت که در حال حاضر صنایع غذایی بخصوص نوشیدنی‌ها مثل نوشابه‌ها و انواع ماءالشعیر از شربت فروکتوز به جای شکر برای شیرین کردن استفاده می‌کنند که افراد دچار سنگ کلیه از نوع کلسیمی و اگزالاتی باید دقت کنند و مصرف این نوع نوشیدنی‌ها را محدود کنند.
بناب اعلام دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، در نهایت باید این نکته را به خاطر داشته باشید که چاقی مادر همه بیماری‌ها است و در ایجاد سنگ کلیه، چاقی، قوی‌ترین پیشگویی کننده عود سنگ در افرادی که است که سابقه سنگ کلیه داشتند و می‌تواند احتمال ایجاد سنگ را در افرادی هم که سابقه نداشته‌اند افزایش دهد.