رحیم عبدالکریمی
قوچ و میش ارمنی با نام علمی Ovis orientalis gmelini از خانواده Bovidae، جنس Ovis و گونه Orientalis gmelini می‌باشد که در حال حاضر از مهمترین گونه‌های شاخص جانوری در جهان و ایران بحساب می‌آید. پراکنش این گونه بیشتر در قسمتهای غرب و شمال غربی ایران؛ ارمنستان، آذربایجان، کردستان عراق و قسمتهایی از ترکیه بوده که با توجه به تهدیدات فزاینده جمعیت آن زور به روز در حال کاهش است . خاستگاه اصلی قوچ و میش ارمنی به منطقه ارمنستان و کوهستانهای قفقاز بر می‌گردد. جمعیت این گونه در جهان کمتر از 15-20 هزار رآس تخمین می شود و با توجه به کاهش جمعیت جهانی در حال حاضر قوچ و میش ارمنی در لیست سرخ IUCN و در رده آسیب بذیر دسته بندی شده است. از نظر زیستگاهی بیشتر تپه ماهورها و دامنه كوهستان‌ها را ترجیح می‌دهد و از علف زارها ، چمن ها ، بوته ها و دانه های حبوبات تغذیه می‌کند.
پراكندگي این گونه در ایران از مناطق مرزي آذربايجان در شمالغرب شروع شده و تا زنجان، همدان، اراك، كردستان، ايلام در غرب ادامه دارد. قوچ و میش ارمنی بزرگترین پستاندار حیات وحش در شهرستان بوکان بشمار می‌آید که در تپه ماهوری های منطقه فیض الله بگی زیست می‌کند. هر چند اقدامات اداره محیط زیست در راستای حفاظت از این گونه چشمگیر بوده و این منطقه زیستگاهی را بعنوان منطقه شکار ممنوع در دستور کار خود قرار داده اما شکار توسط افراد حرفه ای و شکارچیان دون اخلاق معضل جدی است که ماندگاری این گونه را با تهدید جدی روبرو کرده است. در آخرین سرشماری که با همکاری اداره محیط زیست و طرفداران محیط زیست صورت پذیرفت تعداد 20 رآس از این گونه زیبا سرشماری گردیده که با توجه به مشاهدات دهه‌های گذشته توسط افراد بومی و روستائیان، جمعیت آن کاهش چشمگیری داشته است . بدون شک قوچ و میش یکی از زیبایهای طبیعت بوکان بشمار می‌رود و ماندگاری این گونه می‌تواند ارتباط مستقیمی با فرهنگ زیست محیطی همشهریان و روستائیان داشته باشد . هر چند طبیعت خود عامل اصلی بقاء در حیات وحش است اما دخالت های انسانی علی الخصوص مسئله شکار مطلبی است باید بروی آن تآمل و راهکاری عملی در باب آن اندیشیده شود .
بدون شک حفظ چنین ذخایر طبیعی در بوکان لازمه همکاری نزدیک مابین مسئولین و مردم را می طلبد تا جلوی نابودی نگین زیبای تپه ماهوری های منطقه فیض الله بگی گرفته شود و همگان بعنوان اصلی اجتناب ناپذیر در حفظ گونه های شناسه دار و با ارزش بوکان با طبیعت هم آوا شویم