برخی والدین تصور می‌کنند اگر در ارتباط با فرزندان خشونت نداشته نباشند، فرزندانشان به آنها احترام نمی گذارند و دیر یا زود اقتدارشان زیر سوال می‌رود، در حالیکه اقتدار هیچ ربطی به خشونت ندارد. کودکی که از روی ترس به والدینش احترام می‌گذارد، تحت تربیت صحیح قرار نگرفته است.
خیلی از والدین پیش از فرزنددار شدن یا حتی در دوران فرزندپروری این سوال برایشان پیش می‌آید که چه حدومرزی برای فرزندانشان قائل باشند؟ چه میزان به آنها امتیاز دهند؟ تا مبادا فرزندانشان به زبان عامیانه لوس شده یا بالعکس دچار احساس خودکم بینی در برابر سختگیری هایشان شوند!
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که بگویید اگر همیشه با بچه ها همدلی کنید، آنها لوس می‌شوند یا اینکه از ما حرف شنوی نخواهند داشت و اگر همیشه هم قاطعیت در برابر آنها نشان دهید، لجباز می‌شوند و باز هم خشونت اثر منفی بر آنها می‌گذارد.
در پاسخ به کسانی که اعتقاد دارند بچه باید از پدر و مادرش حساب ببرد، باید گفت که حساب بردن یعنی ترسیدن! یعنی از سر ترس کاری انجام دادن. مثلا از شما می ترسد و چند دقیقه قبل از رسیدن شما به خانه سراغ درس و مشقش می رود تا مبادا به او به اصطلاح گیر بدهید که درس نمی خوانی!؟و این هم یک آسیب جدی است!
در نقطه مقابل، قاطعیت و اقتدار در فرزندپروری نقش مهمی دارد و امری واجب است و اصلا ارتباطی با تنبیه کردن بچه ها ، فریاد زدن و توهین کردن یا ترسیدن بچه ها از شما ندارد.
قاطعیت چیست؟
قاطعیت در فرزندپروری چند توضیح مهم دارد نخست اینکه پدر و مادر قاطع برای فرزندشان قوانین درست می گذارند، یعنی علاوه براینکه بچه ها را به حال خود رها نمی کنند , آنها را برای رعایت نکردن قوانین مورد نظرشان تنبیه بدنی، جسمی یا روانی نمی کنند.
این قانون صحیح مثل اینکه «بچه ها در منزل اجازه ندارند در زمان خوردن شام تلویزیون تماشا کنند» یا « بچه ها اجازه ندارند شب هنگام بیرون از منزل فوتبال بازی کنند». اینها دو نمونه شفاف و مشخص است.
اما لحن برای قاطعیت باید محترمانه همراه با عشق و محبت باشد، مثل زمانی که شما می بینید فرزند بزرگ شما ، فرزند کوچکتان را کتک می زند، به جای پرخاش و خرد کردن اعتماد به نفس او، دستش را می گیرید و به او می گویید: «من اجازه نمی دهم که خواهرت را کتک بزنی». اینطور نه شخصیت او را خرد کرده اید و نه او دیگر به کارش ادامه می دهد.
نکته دیگر؛ حد و مرز داشتن با بچه ها است ؛یعنی به فرزندتان اجازه نمی دهید در هر زمان و مکانی هر کاری که دلش بخواهد انجام دهد. مثل زمانی که شما خسته هستید، اما او دوست دارد بازی کند به جای دعوا یا غرو لند به او بگویید: «من عاشق این هستم که با تو بازی کنم اما الان به استراحت احتیاج دارم». اینطور فرزند شما حد و مرز خود را درک می کند.
تفاوت های قاطعیت و خشونت
برخی شاید تا به حال تصور می کردند که قاطعیت و خشونت دو امر یکسان هستند ، اما باید بدانید که افراد قاطع به هیچ وجه نسبت به دیگران خشن نیستند چرا که خشونت نه تنها اثر کوتاه مدت دارد بلکه رفتاری خارج از کنترل است ، زمانی که شما خشونت اعمال می کنید ، فرزند شما احساس ناامنی می کند و رابطه شما با او دچار آسیب می شود.
اما قاطعیت یک رفتار منطقی در کنترل فرد است، به فرزند شما احساس امنیت می دهد و رابطه شما با فرزندتان را تقویت می کند.
مثالی برای قاطعیت: زمانی که فرزند شما به حرفتان گوش نمی دهد، ابتدا با یک عبارت همدلانه شروع کنید و به او حد و مرزهایش را نشان دهید: «می دونم که خیلی ناراحتی، ولی اجازه نداری خواهرت رو بزنی» یا «می دونم دوست داری بیشتر تو پارک باشی، اما فردا باید بری مدرسه و باید استراحت کنی یا اجازه نداری چون ناراحتی تو خیابون بدوی»، یا «می دونم خیلی گرسنه هستی، اما باید صبر کنی تا غذا حاضر بشه».
عباراتی که اثرگذاری مقتدرانه را افزایش می دهد
این نکته را به یاد داشته باشید که قاطعیت لزوما خوشایند فرزند شما نیست ممکن است فرزندتان از دست شما عصبانی شود، لجبازی و گریه کند، حتی اگر سنش کم باشد پایش را روی زمین بکوبد و خواسته اش را مدام با جیغ و داد فریاد بزند، اما شما قطعا وقتی او می خواهد در خیابان بدود، دستش را رها نمی کنید، حتی اگر ناراحت باشد شما می بایست اقتدار خود را حفظ کنید.
برای مثال همین ناراحت شدن بچه به دلیل منع او از دویدن در خیابان را اینطور می‌توانید برایش بگویید که : «می‌دونم خیلی از دستم ناراحتی، اما من اصلا ناراحت نیستم ولی خیلی جدی ام، چون باید مراقبت باشم .تو برام عزیزی و پای سلامتیت در میونه. حرف من رو باید کامل گوش بدی و بدونی که این موضوع اصلا شوخی نیست و خیلی جدیه».
والدین مقتدر ، فرزند لوس و بد به حال اجتماع تربیت نمی کنند، از سوی دیگر هم فرزند دیکتاتور تربیت نمی کنند چون بین این دو دسته والدین قرار دارند، نه اقتدارشان باعث سختگیری زیاد می شود که بچه ها را به اصطلاح عقده ای بار بیاورد و نه بچه ها را رها می کنند که به حال خودشان باشند و کنترلی بر آنها نداشته باشند. والدین مقتدر از دسته والدین خوبی هستند که فرزندان تاثیرگذار به جامعه تحویل می دهند.
نکته دیگر هم این است برای اینکه تاثیر کلام و قوانینمان بر بچه کم نشود، خودمان هم به قوانین خودمان احترام بگذاریم مثلا اگر از بچه‌ها می خواهیم شب ها ساعت ده تا ده و نیم شب به رختخواب بروند، خودمان هم نباید تا نیمه های شب پای تلویزیون با صدای بلند بنشینیم و باعث آزار آن ها شویم ، منظور این است که بسترهای مختلف را برای اثرگذاری کلاممان فراهم کنیم.
والدین مقتدر فرزندانی با اعتماد به نفس، عزت نفس و استقلال زیاد، خلق و خوی آرام، صمیمی، مبتکر، خلاق، متعهد ، مسئولیت پذیر و مفید به حال اجتماع تربیت می کنند و در رفتار و اعمالشان اجازه می دهند بچه ها هم نظر بدهند و ازآن‌ها مشورت می گیرند، استقلال آنها را تقویت می کنند، به حرف آنها گوش می دهند، نظم و قوانین منصفانه می گذارند، بچه ها را در مواقع لزوم تشویق می کنند و انتظاراتشان از بچه ها را براساس سن و سال و درک آنها منعطف تنظیم می کنند.
مثال از یک برخورد مقتدرانه در برابر فرزند
مادر متوجه شده که فرزندش مدتی است از مدرسه وسایل بچه ها را به خانه می آورد، به جای قشقرق به پا کردن و جنگ و دعوا که چرا دزدی کرده ای؟ با او وارد صحبت می شود تا ریشه این نیاز را در بیاورد که آیا فرزندش به این وسایل احتیاج داشته یا خیر؟ بعد از فرزندش می خواهد که آن وسایل را به صاحبانشان برگرداند چرا که این یک کار خیلی زشت است و باید از صاحبان وسایل عذرخواهی کند و سپس او را مورد حمایت قرار می دهد تا دیگر دست به چنین کاری نزند و اثرات منفی این کار را به او گوشزد می کند.