بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در مرز روان نژندی و روان‌پریشی هستند و مشخصه آنها ناپایداری حالت عاطفی، خلق، رفتار، روابط ابژه‌ای، و خودانگاره آن‌هاست. افراد مبتلا به این اختلال، خودانگاره بسیار بی‌ثباتی دارند، روابط میان‌فردی‌شان بسیار بی‌ثبات است.
مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی معمولاً سابقه روابط شدید، اما پرآشوب دارند که معمولاً آرمانی‌کردن مفرط دوستان یا معشوق‌ها را شامل می‌شود اما بعداً به‌سرخوردگی و ناامیدی می‌انجامد.خشم شدید و نشانه‌های بی‌ثباتی عاطفی و اقدام های مکرر به خودکشی ویژگی های مهم این اختلال است.
بی‌ثباتی عاطفی آنان همراه با سطح بالای تکانش‌گری، اغلب به رفتارهای خود ویرانگری مانند (رانندگی بی‌باک) منجر می‌شود. اقدامات خودکشی، اغلبه شکل فریبکارانه، بخشی از تصویر بالینی این اختلال است. با این‌حال، این‌گونه اقدامات همیشه فریبکارانه نیستند. جرح خویشتن، ویژگی دیگر این اختلال است. رفتار صدمه‌زدن به خود، با رهایی‌یافتن از اضطراب یا ملالت ارتباط دارد.
این افراد، حساسیت زیادی به شرایط محیطی دارند. آنان ترس‌های شدید مربوط به طرد و رهاشدگی و خشم نامناسب را، حتی در حین مواجهه با یک جدایی کوتاه‌مدت واقع‌گرایانه و یا هنگامی‌که تغییرات غیرقابل اجتناب در نقشه‌ها پیش‌می‌آید، تجربه می‌کنند.
این افراد ممکن است بر این باور باشند که رهاشدگی یا طرد به‌طور تلویحی به این معناست که آنان «بد» هستند. این ترس‌های رهاشدگی، با عدم تحمل تنهایی و نیاز به بودن با دیگران رابطه دارد. کوشش‌های بی‌وقفه‌ی آنان برای اجتناب از طرد و رهاشدگی، ممکن است شامل اعمال تکانشی همچون آسیب‌زدن به خود یا رفتارهای انتحاری باشد.
تشخیص افتراقی
اختلال شخصیت مرزی، اغلب با اختلال‌های خُلقی به‌طور هم‌زمان رخ‌می‌دهد و هنگامی‌که ملاک‌های هر دو اختلال مطابقت کنند، می‌توان هر دو تشخیص را مطرح کرد. چون جلوه مقطعی اختلال شخصیت مرزی ممکن است شبیه یک دوره اختلال خلقی باشد، متخصص بالینی نباید صرفاً بر مبنای تصویر مقطعی و بدون داشتن اطلاعات مستندی که نشان‌دهنده این الگوی رفتاری باشد، تشخیص اختلال شخصیت مرزی را مطرح کند.
علل اختلال شخصیت مرزی
در مورد علل این اختلال شخصیت به عوامل ژنتیک و مغزی و علل اکتسابی یا تجارب ناشاد در دوران کودکی اشاره شده است که به نظر برخی روانشناسان هردو عامل و تعامل آن در ایجاد این اختلال نقش دارد.اما نقش تجارب دوران کودکی خصوصاً سه سال اول عمر بسیار مهم است. بی ثباتی مادر به دلائل مختلف، طرد کودک و عدم وجود دلبستگی امن در دوران کودکی، درگیری بین والدین، تنبیه کودک و بی توجهی به احساسات او، طلاق والدین، والدین گرفتار و ناسازگار و...از علل اصلی این اختلال شخصیت است.
۷ ویژگی افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی عبارتند از:
۱- روابط متزلزل
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، دارای روابطی ناپایدار با خانواده، فامیل و دوستان خود هستند.
این افراد ممکن است سریعاً علاقه شدیدی به یک فرد پیدا کنند و ناگهان از آن شخص متنفر شوند.
هر گونه جدایی و یا تغییر در برنامه مورد انتظار، می تواند یک واکنش شدید و احساس طرد را در بیمار مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ایجاد کند. هنگامی که این افراد به یک چیز و یا کسی علاقه داشته باشند و آن چیز و یا آنکس از پیش آنها برود، احساس پوچی و انزوا می کنند.
۲- رفتارهای پرخطر
پول خرج کردن بی رویه یکی از رفتارهای افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می باشد.
روابط جنسی نامناسب، پرخوری و یا رانندگی کردن خطرزا از رفتارهای پرخطر این افراد می باشد.
این رفتارها ناشی از تصور ضعیف فرد از خودش می باشد.
۳- زیاده روی در مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی
این افراد برای فرار از مشکلات و یا آرام شدن، به مواد مخدر و مشروبات الکلی رو می آورند.
برای کنترل بهتر علائم این اختلال، همه این موارد باید درمان گردند.
۴- خشم بی‌جا
شرایط خارج از کنترل و یا ناچیز می توانند افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی را بسیار خشمگین کنند.
برای مثال اگر والدین و یا همکاران برای مدت کوتاهی، به فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اعتنا نکنند، این فرد از احساس طرد و انزوا، بسیار خشمگین می شود.
۵- آسیب رساندن به خود
فرد مبتلا به این اختلال می تواند دارای علائم خطرناکی باشد و مشکلاتی را در ارتباط با تصویر بدن خود و عزت نفس داشته باشند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی به خودشان صدمه می زنند، مثل بریدن بدن خود با چاقو. حتی ممکن است فکر خودکشی کنند، در این صورت باید فوراً به روانپزشک مراجعه کنند.
۶- احساس پوچی
هنگامی که این افراد به یک چیز و یا کسی علاقه داشته باشند و آن چیز و یا آنکس از پیش آنها برود، احساس پوچی و انزوا می کنند و توانایی مقابله کردن با این احساس را ندارند.
علائم اختلال شخصیت مرزی می تواند شامل احساس بی ارزشی، بی عشقی و پوچی باشد.یک درمان جدید به نام رفتار دیالیتیکی می تواند برای افراد مبتلا مفید باشد.
۷- ترس از تنها ماندن
خشم و ترس شدید در این افراد از تنها ماندن سرچشمه می گیرد. این افراد حتی اگر تجسم کنند که تنها هستند، دچار ترس و عصبانیت می شوند. ترس از تنها بودن، یک مشکل جدی در روابط خانوادگی ایجاد می کند.
درمان
چندین روش موثر برای درمان این اختلال وجود دارد.
دارو درمانی شامل: داروهای ثابت کننده خلق و خو، داروهای ضدجنون و ضد افسردگی می توانند این علائم را کنترل کنند. روش های مختلف مشاوره و درمان شامل روان درمانی و یک درمان جدید که به نام رفتار دیالیتیکی خوانده می شود نیز می تواند برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت مفید باشد و بیماری آنها را کنترل کند.
درمان های گروهی نیز می تواند باعث شود افراد رفتارهای خوب را جایگزین رفتارهای بد کنند و به همسالان و دیگر بیماران نیز این کار را یاد دهند.
چگونه به مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی کمک کنیم؟
کنترل و مقابله با تغییرات خلقی روزمره که برای تمام افراد اتفاق می افتد، دشوار است. اما این تغییرات در افرادی که دچار اختلال شخصیت مرزی هستند به دلیل شدت و طول مدت آن از اهمیت و حساسیت بیشتری برخوردار است.
اختلال شخصیت مرزی احساسات، روابط و فعالیت های فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.
از جمله تغییراتی که در این افراد اتقاق می افتد شامل رفتارهای خود آزار دهنده، تجربیات شدید احساسی، اقدام و یا تهدید به خود کشی و بروز رفتارهای تکانشی است که ناشی از عدم توانایی در کنترل عواطف است.
مهارت های مقابله و کنترل نشانه های اختلال شخصیت مرزی کدام اند؟
با توجه به اینکه اختلال در تنظم احساسات از ویژگی های بارز اختلال شخصیت مرزی است اغلب روش های درمانی بر اساس آموزش مهارت مقابله با احساسات و هیجانات بسیار شدید و غیرقابل کنترل برنامه ریزی می شوند.
در این روش فرد آموزش می بیند تا به روش سالمتری به مقابله با احساسات خود بپردازد.
دراینجا به برخی از روش هایی که می تواند به کنترل این علائم کمک کند اشاره شده است.
فرد باید آموزش های مقابله ای را یاد بگیرد.
احساسات خود را با روش های مختلف نشان دهند مانند گوش دادن به موسیقی، نقاشی و نوشتن
انجام فعالیت های آرامش بخش
یادگرفتن مهارت های حل مساله
تعیین اهداف قابل دسترس و واقع بینانه
دوش آب گرم
برنامه ریزی منظم و عمل به آن
گوش دادن به موسقی که برخلاف احساسات و هیجانات تکانشی شما باشد.
در تماس بودن با یک فرد حمایت کننده که در زمانی که به کمک او نیاز داشتید به صحبت های شما گوش دهد.
انجام ورزش منظم
افسردگی و مراقبت از سالمندمطالعه کنید
مهمترین نکته برای افرادی که به اختلال شخصیت مرزی مبتلا هستند این است که بدانند به مرور زمان و با صبر می تواند بسیاری از این علائم را بهبود دهد.
ما به عنوان مراقب و پرستار بیمار دارای اختلال شخصیت مرزی باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
آگاهی خود را افزایش دهید
افزایش آگاهی شما به عنوان مراقب از علائم و نشانه ها و پیش آگهی این اختلال به شما کمک می کند تا درک درست تری از این بیماری داشته باشید وبتوانید به فرد کمک کنید.
احساسات آن ها را تایید کنید
افرادی که به اختلال شخصیت مرزی مبتلا هستند در بروز واکنش و احساسات خود بسیار شدید عمل می کنند که این حالت در سایرین دیده نمی شود. در چنین شرایطی سعی نکنید با آنها در مورد غیرواقعی و یا غیرمنطقی بودن احساساتشان صحبت کنید. برای آنها این احساسات کاملا واقعی است. در نتیجه مقابله با احساسات آنها بسیار دردناک است. پس سعی کنید به عنوان مراقب و پرستار و یا دوستان او احساسات او را درک کنید. گوش دادن با صبر و احترام به صحبت های ان ها مهمترین و اصلی ترین روش در روند درمانی به شمار می رود.
پیام خود را ساده کنید
نگرش و افکار افرادی که دچار اختلال شخصیت مرزی هستند، می تواند ارتباط انها را با سایرین تحت تاثیر قرار دهد. آنها ممکن است که از صحبت های شما سوء برداشت کنند و این موضوع مانع از شکل گیری ارتباط شما با آنها خواهد شد. در نتیجه سعی کنید منظور خود را کاملا روشن و بدون طعنه عنوان کنید.
آنها را به مسولیت پذیری تشویق کنید
افراد دارای این اختلال می توانند مسولیت پذیر باشند و به اهدافی که در نظر دارند دست پیدا کنند. اما باید در این کار به انها فرصت بیشتری بدهید. تشویق کردن این افراد به انجام مسولیت هایی که برایشان درنظر گرفته اید می تواند هدیه ای بزرگ برای آنها باشد.از سوی دیگر باید در مقابل عواقب کارهای خود نیز با مسولیت پذیری رفتار کنند و در صورت نیاز از اطرافیان و مشاوران خود کمک بخواهند. این به معنای رها کردن آنها در مقابله با مشکلات نیست بلکه برای دادن احساس ارزشمند بودن به آنها است.
مرزهای مشخصی را در نظر بگیرید
به دنبال ایجاد مهارت مسولیت پذیری در افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی باید علاوه بر فراهم کردن بستری مناسب برای فعالیت های آنها محدوده ای را نیز برایشان تعیین کنید تا از بروز حوادث و خطرات احتمالی پیشگیری کنید. به این ترتیب فرد نسبت به فعالیت های خود پاسخگو بوده و به ایجاد رابطه مثبت کمک می کنید.
در ابتدا ممکن است در تعیین مرزها با مخالفت رو به رو شوید اما سعی کنید با آرامش و احترام و ارائه پیشنهاداتی که برای او مفید هستند به مرور زمان او را به رعایت حدود تشویق کنید.
تهیدید به خودکشی و آسیب به خود را نادیده نگیرید
به هیچ عنوان تهدید به خودکشی و یا آسیب به خود را در این افراد نادیده نگیرید. 10درصد افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی با خودکشی به زندگی خود پایان میدهند و 80 درصد این افراد اهداف خودکشی خود را به دیگران اعلام می کنند.