هاژه ـ از قدیم الایام در ساختار اصلی شهرها و روستاها حمام ها(گرمابه ها) عمومی به عنوان یکی از اجزای اصلی سازمان فضایی محسوب و جایگاه خاصی در نظام فضایی به خود اختصاص داده بودند. طوریکه در کنار بازارها، میادین، مکان های مذهبی- آموزشی به عنوان عامل اصلی بهداشت و سلامت ساکنان این مجموعه های فضایی نقش عمده ای ایفا کرده اند. میزان نقش و اهمیت این واحد فضایی به حدی بوده است که با معماری و طراحی منحصر به فرد و مثال زدنی سعی شده که محیطی آرام، سالم و راحت را برای مردم فراهم آورد. اغراق نیست اگر بگوییم، که بعد از خانه های افراد مهم ترین محل آسایش و راحتی مردم همین گرمابه ها بوده است.

با گذشت زمان و تغییر ساختاری- کارکردی سازمان فضایی شهرها و روستاها، این واحد فضایی نیز همزمان با تغییر نقش و کارکرد خود از عرصه عموم به عرصه شخصی و خانوادگی به موجودیت خود ادامه داده و همچنان به عنوان مهم ترین واحد بهداشتی- سلامتی جامعه نقش ایفا می کند. به گونه ای که به یکی از مستلزمات اساسی زندگی تبدیل شده است، که بدون وجود آن زندگی بسیار سخت خواهد شد. در این میان این گرمابه ها به عنوان یادگاری تاریخی – فرهنگی از گذشتگان به جای مانده است و در بسیاری از ممالک غربی و شرقی و حتی ایران نیز با حفاظت و نگهداری های خاص و گاهی موارد با تغییر کارکرد به موزه های مردم شناسی به حیات خود ادامه داده و مورد استفاده قرار می گیرد.

حمام لج یکی از حمام های تاریخی کشور است که در دوره صفویه در روستای لج واقع در شهرستان مهاباد بنا شده و قدمت آن به سال های 1050 تا 1100 هجری – قمری همزمان با دوران صارم بگ مکری و نواده ایشان بداق سلطان باز می گردد. حمام لج در کنار مسجد جامع، پل سرخ و مقبره بداق سلطان از جمله آثار مهم تاریخی باقی مانده از دوران صفویه در منطقه مهاباد است. این اثر ارزشمند تاریخی در هفتم مهرماه 1386 با شماره ثبت 6188 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. با این وجود در کمال بی مهری و سهل انگاری برخی از مردم و همچنین بی تدبیری و عدم مدیریت مناسب ادارات و سازمان های متولی از جمله: اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، محیط زیست، منابع طبیعی و... در حال نابودی و تخریب است. گویا این مسئولین عزیز هر چه را که در داخل محدوده خدماتی شهر نباشد، جزو آثار تاریخی و فرهنگی به حساب نمی آورند!

بهتر است به جای تبلیغات رسانه ای همت و تلاش بیشتری از خود نشان داده و با همراهی ادارات متولی و مردم، رسانه ها و... جلوی تخریب و نابودی این اثر ارزشمند تاریخی گرفته شود.

به تازگی عکس و تصاویری از محل این اثر منتشر شده که دل هر بیننده ای را به درد می آورد و عمق وجودی فاجعه را بیشتر نمایان می کند، طوریکه در این تصاویر مشاهده می شود که حمام به محل انباری، کاهدان، طویله و محل پخت نان تبدیل شده است و توسط برخی به عنوان ملک شخصی مورد استفاده قرار گرفته است. به گونه ای که از حیات شخصی خانه یکی از اهالی روستا باید وارد مکان و فضای اصلی حمام شد، جای تعجب دارد که چنین اثر ارزشمند تاریخی چگونه به عنوان ملک شخصی مورد استفاده قرار می گیرد! حال تکلیف گردشگرانی که برای دیدن این مکان ملی به این روستا می آیند، چیست؟

مسئولین عزیز، آیا این است نحوه حفاظت و نگهداری از آثار تاریخی- فرهنگی کشور و هویت ملی؟

آیا بهتر نیست، توجه بیشتری به آثار ارزشمند تاریخی موجود منطقه صورت گیرد؟

آیا تا به حال شما عزیزان از این مکان های تاریخی دیدن و مشکلات آن را مشاهده کرده اید؟

و... صدها سوال دیگر نیز وجود دارد که جای بسی تأمل است.

در آخر باید خاطرنشان کرد که متأسفانه این آثار ارزشمند تاریخی و فرهنگی که شناسنامه هویتی می باشند، در سطح منطقه مهاباد و اطراف آن شدیداً مورد بی مهری برخی از مردم و بی تدبیری مسئولین مرتبط با امر قرار گرفته است. از جمله این آثار می توان به فقره قا با بیش از 2700 سال قدمت، برده کونته با هزاران سال قدمت، حمام لج با بیش از 400 سال قدمت و ... اشاره کرد. امید است که همه از جمله ادارات و سازمان های متولی و مرتبط و همچنین مردم و رسانه ها با دست به دست هم دادن و تعامل لازم هر چه سریعتر در جهت حفظ و حراست از این آثار مهم تاریخی و هویتی اقدامات لازم را صورت دهند، در غیر اینصورت آینده گان ما را نخواهند بخشید.

عکس خبرنگار هاژه: حسین خالندی