آیین ایزدی یکی از کُهن آیین‌های جهان است که پیروان آنها در بخش هایی از کُردستان، به صورت جوامع کوچک و پراکنده در شمال غرب عراق مناطق سنجار (شنگال)، شیخان و روستاهای پیرامون، در شمال غرب سوریه نواحی حلب، حسکه، کلس، عینتاب و در جنوب شرق ترکیه نواحی دیاربکر، وان، ارزروم، سرت، باتمان، موش و طور عابدین زندگی می‌کنند.
از میان تمام طوایف کُرد امروزی، ایزدی‌ها در زنده نگه‌داشتن کیش و آیین، آداب و سنن و پیوستگی قومی و نژادی خود از بقیه کامیاب‌تر بوده‌اند. ایزدی‌ها به گویش کُردی کرمانجی شمالی سخن می گویند.
با وجود دیرینگی این آیین در اصول اعتقادی آنها می‌توان ردی از آموزه‌های زرتشتی، یهودی و مسیحی را باز یافت. آموزه‌ها و باورهای ایزدی‌ها در کتابهای مقدسشان تجلی یافته است.
کُردهای ایزدی دارای دو کتاب مقدس به نام جِلوه Jilwa و مصحفا رَش (کتاب سیاه) Mashafa rash هستند. این کتاب‌ها به زبان کُردی و با الفبایی ویژه که محتملن ریشه در الفبای آرامی کُهن دارد نوشته شده‌اند. کتاب جلوه به گویش کُردی کرمانجی جنوبی (سورانی) و کتاب مصحفا رَش به گویش کُردی کرمانجی شمالی نگاشته شده است. این کتاب‌ها دارای حجمی اندک و محتوایی متفاوت هستند.
کتاب جلوه دارای پنج فصل و چهارصد و نود واژه است که شامل پند و اندرزهای ملک طاووس به پیروان کیش ایزدی است. ملک طاووس در این کتاب میزان قدرت و کارهای خود را بر می‌شمارد و آنچه را که برای طایفه‌ی ایزدی انجام داده، ذکر می‌کند. در این کتاب سخنان غیر منظمی درباره‌ی قدمت خداوند و وعده‌های او و مطالبی درباره ی تناسخ ارواح آمده است. همچنین در این کتاب بحثی درباره‌ی حیوانات زمینی، دریایی و پرندگان آمده که چگونه و تحت امر او زندگی و حرکت می‌کنند و اینکه همه‌ی گنج‌های زمین بر او آشکار است و هرکه را که بخواهد روزی می‌دهد.
کتاب مصحفا رَش. مصحف به معنای کتاب و واژه‌ی رَش در زبان کُردی به معنای سیاه است یعنی کتاب سیاه. این کتاب بدون فصل‌بندی و شامل هفتصد و پنجاه واژه است. در این کتاب از آفرینش آسمان و دریا و کوه و درختان، آفرینش فرشتگان و کردار آنها، آفرینش آدم و حوا، چگونگی بیرون راندن آنها از بهشت و چگونگی فرستادن شیخ آدی بن مسافر کُردی از سرزمین شام به روستای لالش، فرود آمدن ملک طاووس به زمین و نصب پادشاهان ایزدی و... سخن به میان آمده است. مصحفا رَش طوایف بشری را همه از نسل آدم و حوا دانسته، اما نسل ایزدی از جمله پدران نخستین ایزدی یعنی شیث و نوح و انوش را تنها از نسل آدم می‌داند. همچنین در این کتاب از جایگاه خدایان و اعمال آنها، شرایع آنان و ذکر اشیای حلال و حرام آنان در ازدواج، روزه، نماز، حج، ذکات، زیارت و آداب به خاک سپاری درگذشتگان سخن به میان آمده است. همچنین در این کتاب شرح چگونگی طواف دادن سنجق‌ها در روستاها و شهرها برای جمع آوری هدایا و صدقات و نذورات و آداب زیارت قبر شیخ آدی و کارهایی را که باید در جشن «سرسال » انجام دهند؛ چیدن گل‌های سرخ، قربانی کردن حیوانات و غذا دادن به فقرا و زیارت قبور آمده است. پیرامون اصالت و دیرینگی یا متاخر بودن این کتب دیدگاه‌ها و آرای مختلفی ارائه شده است. تالیف و نگارش این کتاب‌ها را به شیخ آدی و نوه‌اش شیخ حسن منسوب دانسته‌اند. این کتاب‌ها برای اولین بار در اواخر سده‌ی نوزدهم میلادی توسط شرق شناسان کشف، ترجمه و منتشر شده‌اند.