هاژه: که‌رکووک وەکوو یه‌کێک له شارە کوردییه‌کانی هه‌رێمی کوردستان له دوای ڕووخانی "سەدام حسێن" کێشەی له سەر بووه، فەزای فەرهه‌نگی و ئه‌دەبیی که‌رکووک وەکوو شارێک که کورد ژیانی تێدا به‌سەر دەبات چۆن دەبینن و پێتان وایه ئه‌و فەزا فەرهه‌نگی و ئه‌دەبییه‌ی له کەرکووک هه‌یه، توانیویه‌تی دەقی هونه‌ری باش بخوڵقێنێ یان نا؟
شاری که‌رکووک شارێکی فره کلتوورییه، فره نه‌ته‌وەییه، بەڵام شوناسنامه‌که‌ی کوردستانیه و ئه‌وە جێی شک نییه، ئه‌و فەزا کلتووری و هونه‌رییه له پەنجا ساڵ پێش ئه‌و پرۆسه‌یه زیاتر نزیک بوونی هه‌یه له یه‌ک، هەمووی له خزمه‌ت ئاشتەوایی و پێکه‌وە ژیاندا بووە، بۆ وێنه "کۆمه‌ڵه‌ی که‌رکووک" هه‌بوو ئه‌و دەم له کورد و تورک و عه‌ڕەب و کلد و ئاشوور، هەمووشیان نووسەر و ئه‌دیبی پله یه‌ک بوون، له عەڕەبدا "فازل عه‌تاوی" و "جەلیل قەیچی" بوو له کوردەکان یۆسف حه‌یدەری" و "محه‌یدین زەنگه‌نه" بووە، له کلد و ئاشوورییه‌کان "جان دەمۆ" و "سه‌رگۆن پۆڵس" بوون، له برا تورکمانییه‌کانیش "سەلام نه‌ورۆز" و "فەرید ئه‌لمونجی" بوون، ئه‌وانه هه‌موویان پێکه‌وە توانیویانه گۆڕانی، شێعر، ئه‌دەبیات له خزمه‌تی پێکه‌وە ژیان بنووسن، بەڵام به‌داخەوە ئێستا له پاشی پڕۆسەی ئازادی و لەم 10 ساڵه‌ی دواییدا زۆربه‌ی برا تورکمانییه‌کان و نه‌ک هه‌موویان له ژێر ته‌ئسیراتی سیاسەتدا، ئه‌دەبیاتیان خستۆته خزمه‌ت سیاسەت له دژی کورد. بۆ وێنه ئه‌وانه‌ی له دژی کورد دەنووسن "حسێن ئه‌نوەر" ، ""حه‌سەن که‌وسەر"، "زەکی قەساب" بوون منیش هه‌مووم وەرگێڕاوەته سەر زمانی کوردی و بۆ ئه‌وەی بزانن ئه‌وان چۆنن و ئێمه چۆنین بەڵام به پێچەوانه‌وە کورد هه‌میشە له خزمه‌تی ئه‌واندا بووە، زۆر جار جیاوازی نه‌کردووە و زۆر شاعیریان هه‌یه به زمانی تورکمانی شێعری هۆنیوەته‌وە و خۆی کورد بووە بۆ وێنه "کاکه‌یی"، "شێخ ڕەزا تاڵه‌بانی" یانی شێعری تورکمانی نووسیوە که‌س نه‌یزانیوە ئه‌وە کورده.
هاژه: به پێی وتەکانی جەنابتان، کەرکووک شارێکی فرەنه‌ته‌وەیی و فره کلتوورییه، ڕەنگه ئه‌مه‌ش هێندێک شتی پۆزێتیڤی لێ بکه‌وێته‌وە، به ڕای ئێوە داخوا ئه‌وانه توانیویانه شوێن و کاریگه‌ری خۆی له سەر دەقی ئه‌دەبی و فەرهه‌نگی شاعیر و چالاکوانی کورد دابنێ؟ ئه‌و هه‌ڵس‌وکه‌وتانه‌ی له نێوان نه‌ته‌وە و که‌مینانه‌ی له شاری که‌رکووکدا چەند کاریگه‌ری له سەر به‌رهه‌م و هونه‌رمه‌ندان و نووسەران و شاعیرانی شاری کەرکووک بووە؟
وەک پێشتر ئاماژەم پێکرد، کاریگه‌ری پۆزەتیڤی هه‌بووە، کۆمەڵه‌ی که‌رکووک که دامەزراون پێشتریش به نێوبانگترین هونه‌رمه‌ندیان که پێی دەڵێن "هابه عەبدولوەهاب" ئه‌وە کورده بەڵام به زمانی تورکمانی گۆرانی دەڵێ و ئێستا "خالید که‌رکووکی"مان هه‌یه که به تورکمانی گۆرانی دەڵێت و کاریگه‌ریان بووە. "کاکه‌یی" و "سەدیقی" که شاعیر بوون به زمانی تورکمانی شێعریان هۆنیوەته‌وە! به‌ڵام به پێچەوانه‌وە ئه‌وان قەت له خزمه‌ت ئه‌دەبی کوردی نه‌بوون و نه‌یانتوانیوە وەک ئه‌وە بکه‌ن و کاریگه‌ری سیاستیان له سەر بووە، ئێمه بۆ کۆڕی ڕێزلێنان و فیستیڤاڵەکان بانگیان دەکه‌ین، به‌ڵام ئه‌وان نایه‌ن و ئامادە نابن، ئێمه دەچین و ئامادە دەبین، ئێمه هه‌میشە ئه‌دەبیاتمان له خزمه‌تی ئاشتی و پێکه‌وە ژیان بووە، به‌ڵام ئه‌وان به‌داخەوە به پێچەوانه‌وە. بۆ نموونه "ئایدین که‌رکووک" که‌سێکه هه‌میشە بەرهه‌مه‌کانی له خزمه‌ت پێکه‌وە ژیانه و له شێعر و نووسینەکانی به سەر پێشمه‌رگه‌دا هەڵدەڵێت و دەڵێ ئه‌گه‌ر پێشمه‌رگه نه‌بوایه ئێمه ئاسوودە نه‌دەبووین و ئاوا به دڵنیایی دانه‌دەنیشتین.
کاریگه‌ری زۆریشمان هه‌یه له سەر یه‌کتری بۆ نموونه وەکوو شێخ ڕەزای تاڵه‌بانی به تورکی شێعری گوتووه، کاکه‌یی ته‌نیا یه‌ک شێعری به کوردی هه‌یه دەنا هه‌موو بەرهەمەکانی تورکمانییه، ئه‌وە هه‌مووی نیشانه‌ی ئه‌وەیه ئێمه کاریگه‌ریمان له‌سەر یه‌کتری هه‌یه.
هاژه: که‌رکووک وەک شارێکی فره کلتووری، له بواری پێکهاته‌ی دانیشتوانییه‌وە له‌گه‌ڵ شارەکانی دیکه‌ی هه‌رێم جیاوازی هه‌یه، ئایا ئه‌و فره کلتوورییه به نیسبه‌ت شارێکی وەک هه‌ولێر یان سڵیمانی و دهۆک له بواری ئه‌دەبی و بنه‌ما مەعریفیه‌کانی توانیویه‌تی ئه‌و جیاوازییه قائیل بێ؟ چوارچیوەی داڕشتن یان فۆرمی ئه‌دەبی له شاری کەرکووک جیاوازی هه‌یه له‌گه‌ڵ شارەکانی دیکه؟
پرسیارێکی زۆر به‌جێیه، ئێمه کورد و تورک و عه‌ڕەب هه‌میشە توانیومانه دیالۆگ بکه‌ین، به یه‌كه‌وە کۆڕ و فیستیڤاڵ بکه‌ین، له ڕووی پێشکه‌وتنی ئه‌دەبیشەوە که‌رکووک له‌گه‌ڵ شارەکانی دیکه جیاوازه ئه‌ویش ئه‌وەیه وەرگێڕی باشمان هه‌یه له زمانی عه‌ڕەبییه‌وە، وەرگێڕی باشمان هه‌یه له زمانی تورکمانییه. من یه‌که‌م کەسم له زمانی تورکمانییه‌وە کتێبم وەرگێڕاوەته‌وە، کتێبێک به ناوی "گوڵبژێرێک له ئه‌دەبیاتی تورکمانی"، وەرگێڕێکی به توانامان هه‌یه به ناوی "سەباح ئیسماعیل" توانیوەیه‌تی له زمانی عه‌ڕەبییه‌وە کۆمەڵێک کتێب وەربگێڕێت، ئه‌وانه‌ی هه‌ولێر و سلێمانی و دهۆک هه‌رچەند عه‌ڕەبی زان بن ناتوانن وەک کەرکووکی عه‌ڕەبی زان بن، ئێمه هه‌ر چەند فارسی زان بین، ناتوانین وەک ئێوە فارسی زان بین، مه‌سەله ئه‌وەیه، ئێمه وەرگێڕێکی ترمان هه‌یه زۆر به توانایه "مامۆستا محترەم محه‌ممه‌د"، ئه‌و زیاتر له هه‌زاران شێعری کوردی کردۆته عه‌ڕەبی و چەند کتێبێکی کردۆته عه‌ڕەبی، یه‌ک له‌وان کتێبی "با، با چیتر نه‌‌تانخوسێنێ" به‌رهه‌می خاتوو شەویار گولابی‌ئازەرە، عه‌ڕەب سەرسام بوونه و پرسیاریان کردووە که هایکۆ چۆنه و چۆن دەنووسرێ، یانی ئه‌وەش خۆی دەست پێشخەرییه‌که. له بواری چیرۆکیشەوە ئێمه له که‌رکووک چیرۆک نووسی زۆر به توانامان هه‌یه وەک له‌تیف حامید، عه‌بدوڵڵا سراج، حه‌مه سەعید زەنگه‌نه، فەیسەل هه‌مه‌وەندی، سواره نه‌جمه‌دین، مه‌حموود نه‌جمه‌دین. ئه‌وانه توانیویانه کۆمه‌ڵێک چیرۆکی سەرکه‌وتوو و جوان بنووسن.
هاژه: هه‌ڵس‌وکه‌وتی عه‌ڕەبەکانی شاری که‌رکووک له‌گه‌ڵ شاعیران و نووسەرانی کورد چۆنه؟
برا عەڕەبەکان زۆر زۆر باشن و زۆر تێکه‌ڵاون له‌گه‌ڵ ئێمه، زۆریان حه‌ز لێیه ئێمه ئه‌دەبیاتی کوردی وەربگێڕین بۆ نموونه هایکۆکانی خاتوو شەویار که کرانه عه‌ڕەبی زۆریان لە سەر نووسی و لێدوانیان له سەری بوو، وتیان ئێمه نه‌مانزانی ئه‌دەبی کوردی هێنده پێشکه‌وتووە، به ڕاستی ئه‌وان شان به شانی ئێمه بەشدارن و شێعریان بۆ کوردستان نوسیوه و لەگەڵمان هاوکارن.
هاژه: پێتان وایه بۆچی هێندێک له تورکمانەکا له کەرکووک دژی کورد دەنووسن؟
سیاسه‌ت دەستی له پشته و هانیان دەدەن دژی کورد. له ناو تورکمانەکان ئافره‌تێک هه‌یه به ناوی "قەدرییه زیائی" دژی کورد دەنووسێ، بەڵام براکه‌ی "عه‌بدولقادر زیائی" هه‌میشە له‌گه‌ڵ ئێمه‌یه و ئه‌ندامه له لامان و شتی کوردی دەکاته تورکمانی.
هاژه: چالاکی ڕێکخراوەکان له شاری کەرکووک چۆنن و سەنتەرەکانی پێوەندیدار به کاری ئه‌دەبی چۆن دەبینن؟
یه‌کێتی نووسەرانی کورد و سەندیکای ڕۆژنامه‌نووسانی کوردستانمان هه‌یه، که ئه‌من بۆخۆم له‌وێ به‌رپرسی پێوەندییه‌کانم، پێشتر چالاکی هه‌بوو تا قەیرانی دارایی نه‌بوو، له پاش ئه‌م قەیرانه سێ قاوەخانه کراوەنه‌ته‌وە که سەربەخۆن، قاوەخانه‌ی کلتووری، قاوەخانه‌ی ئه‌فەندی و قاوەخانه‌ی مێخەک و ناوەندی ئه‌‌ندێشە. ئه‌وانه کۆمه‌ڵیک چالاکیان دەست پێکردووە زۆر باش جێگای خۆی کردۆته‌وە و توانیمانه کۆمەڵیک شاعیر له دەرەوەی وڵات بێنین، بۆ نموونه له ئورووپا هاتوون. من بۆخۆم یه‌که‌م که‌سم له مێژووی شاری کەرکووک شەوانه کۆڕم کردووە. ئه‌ویش شەوی 9/8/2016 له قاوەخانه‌ی ئه‌فەندی، پاش من ئەوه دەستی پێکرد.
هاژه: ئاوڕێک بدەینه‌وە سەر باردۆخی ژنانی کەرکووک به تایبەت له بەشی فەرهه‌نگی و ئه‌دەبیدا، چالاکی ژنان له کەکووک بارودۆخی چۆنه و ئایا جێگه و پێگه‌ی ژنان له کەکووک دیاری کراوە؟
له ڕابردوو چالاکی ژنان له کەرکووک زۆر زیاتر بووە له ئێستا، بۆ نموونه چل ساڵ لەوە پێش یه‌که‌م درامای کوردی که به ناوی "مه‌رەزه" که له شاری که‌رکووک تۆمار کرا، ئه‌و کاته خەڵک به چارشێو دەچوونه دەرەوە، بەڵام 11 ئافرەتی که‌رکووکی به‌شدیاریان تێدا کرد له ته‌له‌ڤیزیۆن دەرچوون. یه‌که‌م ته‌له‌ڤیزیۆن که له که‌رکووک دامەزرا یه‌که‌م ژن به ناوی "نه‌سرین مه‌حموود" وەک بێژه‌ر، کورد بوو که چوو له‌وێ دامه‌زرا، دوای پرۆسەی ئازادی چەند دەنگێکی شێعری سەری هەڵدا وەکوو ئاوێزان نووری، هێرۆ کورده، شنۆ ئه‌حمه‌د غەفوور به‌ڵام بەداخەوە له پاش شوو کردن ئیتر سست بوون. بۆ وێنه مامۆستا شنۆمان هه‌بوو له دایکێکی عه‌ڕەب بوو به عه‌ڕەبی خوێندبووی، بەڵام به کوردی شێعر دەنووسێ. ئافرەتانی ئێستا زوو دێن و زوو دەردەچن نازانم بۆ. پێشتر تیپی شانۆیی هه‌بوو تایبه‌ت به ئافرەتان بۆ یەکەم جار له مێژووی کورددا و له شاری کەرکووک.
هاژه: حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان به تایبه‌تی و حکومه‌تی به‌غدا به گشتی پشتیوانی به نیسبەتی چالاکی فەرهه‌نگی و ئه‌دەبییه‌کان به چ شێوەیه‌که؟ ئه‌م بەشانه زیاتر له کام لایه‌نه‌وە پشتیوانی دەکرێن؟
له سەرەتای پرۆسەوە هه‌ر دوو لا هه‌بووە، حکومه‌تی خۆمان یارمه‌تی زۆر زۆریان دەکرد، لەو شارە و دەورووبه‌ری 80 ڕۆژنامه و گۆڤار دەردەچوو، ئێستا یه‌ک دانه‌ش نه‌ماوە، هه‌ر دوو لایه‌ن پاشەکشان کردووە، کاری زۆر باش دەکرا بەڵام نازانم هۆکار چی بوو وازیان هێنا. دەزگای شەفەق هێندێک گۆڤاری بۆ منداڵان و گه‌وران به خۆڕایی به زمانی کوردی دابه‌ش دەکرد. ئێستا چالاکوان خۆبەخشانه کار دەکەن و خۆم له چەند دەزگا به بێ بەرامبه‌ر کار دەکه‌م.
هاژه: له دوای دەست پێکردنی شەڕی داعش دژی کوردستان کاریگه‌ری ئه‌و شەڕه له سەر شێعر و ئه‌دەبیات و دەقی شێعری و ڕەخنه و ڕۆمان چۆنه؟ ئه‌گه‌ر کاریگه‌ری هه‌بووه تا چەنده ڕەنگدانه‌وەی هه‌بووە و به چ شێوازێک بووە؟
کاریگه‌ری هه‌بووە، له دوا ڕۆژیش کاریگه‌ری دەبێ، له فیستڤاڵ و کۆبوونەوەکان هه‌میشە باسی داعش کراوه، وشەی پێشمه‌رگه جارێکی تر زیندوو بۆته‌وە و پیرۆزی خۆی به بۆنه‌ی ئه‌و شەڕەی داعشەوە وەرگرتۆته‌وە، بێ گومان کاریگه‌ری هه‌یه له سەر شێعر، له سەر چیرۆک و ڕۆمان و کاره هونەرییەکان بۆ وێنه شانۆنامه.
هاژه: به گشتی فەزای ڕۆژنامه‌وانی له شاری که‌رکووک به چ شێوەیه‌که؟ هەڵس‌وکه‌وتی ڕۆژنامه‌وانانی کورد لەگەڵ به‌رەی تورکمانی و عەڕەب به چ شێوەیه‌که؟
له لایه‌ن ڕۆژنامه و گۆڤار کەرکووک ئێستا زۆر سسته بەڵام له لایه‌ن ڕاگه‌یاندن و پەیامنێرانی کاناڵەکان به ڕاستی ئه‌وان کاریان زۆر سەخته و ڕۆژانه ڕووبەڕووی مه‌رگ دەبنه‌وە، ئه‌وان له‌گه‌ڵ عه‌ڕەب و تورکمانەکان هه‌ماهه‌نگن له شەڕی داعشدا. به هۆی قەیرانی داراییه‌وە ئێستا ڕۆژنامه و گۆڤار دەرناچێ.
هاژه: زۆر سوپاس که وڵامی پرسیارەکانی ئێمه‌تان به دڵێکی فراوان داوە له کۆتاییدا ئه‌گه‌ر وتەیه‌کتان هه‌یه فەرموون.
ڕێز و خۆشەویستیم هه‌یه بۆتان و من لێرەوە حه‌ز دەکه‌م سوپاسی نووسەران و ئه‌دیبانی شاری خۆشەویستی مەهاباد بکەم و ئێوەش له‌وێ ڕەنگدانه‌وەی باشتان هه‌یه.
وێنه: پۆڵا ئاغاز