شیوع کرونا به عنوان یکی از بزرگترین بحران‌های جهانی درچند هفته اخیر به نحوی فراگیر شده که کمتر کشوری را می‌توان یافت که با آن مقابله نکند.
این ویروس به عنوان آفتی بزرگ سلامت شهروندان را حتی در پیشرفته ترین کشورهای جهان نیز تهدید میکند، به نحوی که برخی کشورهای اروپایی و حتی اقتصاد شماره یک جهان را در خطر سقوط جایگاه در صورت تداوم این روند قرار داده است.
در روزهای گذشته سلامت شهروندان یکی از مهمترین موضوعاتی بوده که بیشتر رسانه‌های جهان، منطقه و حتی شهرستان را به خود مشغول کرده و آمار لحظه‌ای تعداد مبتلایان، کیفیت قرنطینه و ارائه آموزش‌ها جهت مقابله با کرونا برخی اخبار و مسائل را به حاشیه رانده است، حتی در موضوعات مربوط به بحران کرونا نیز بدلیل افزایش فشارهای اقتصادی، روانی و اجتماعی به خانواده‌ها، برخی مسائل همچون کیفیت برنامه‌های تلویزیونی، ورزش و تغذیه و... به فراموشی سپرده شده است.
درحالیکه افزایش ساعات ماندن در خانه را باید به افزایش استراحت و گذران با خانواده تلقی و تعبیر کرد، در چند روز انتشار اخباری در حوزه افزایش اختلافات خانوادگی برخی زوجین و خانواده‌ها منتشر شده که پرداختن به کیفیت برنامه‌های تلویزیونی را بیش از پیش ضروری میکند.
در خوشبینانه ترین و بی طرفانه ترین نگاه به برخی شبکه‌های ماهواره‌ای که بصورت تخصصی و 24 ساعاته به پخش برنامه و فیلم اختصاص یافته‌اند می توان گفت: این کانال‌ها یکی از سرمایه‌گذاری‌های جدیدی بوده که موفقیت‌آمیز بوده و توانسته بازدهی اقتصادی خوبی داشته باشد، اما اگر با رویکردی محتوایی و تحلیلی اجتماعی و اخلاقی به آن پرداخته شود می توان آن را در زمره یکی از آلوده ترین سرمایه گذاری‌هایی قرار داد که با ضربه زدن به اخلاق جمعی، دین و اجتماع چندین کشور برای گروه و یا شخصی سودآور بوده و طبیعتا یک کشور با اهداف مشخص از آن سود برده است.
در این روزهای کرونایی که بیشتر شهروندان در خانه هستند گذراندن اوقات فراغت خانوار بیشتر با فضای مجازی، اینترنت، فیلم، موسیقی و تلویزیون پر می شود و کتابخوانی به عنوان مفیدترین، کم هزینه ترین گذران اوقات فراغت آنچنان که شایسته است مورد استقبال قرار نگرفته و در مقابل، برخی شبکه‌های ماهواره‌ای که پخش 24 ساعته سریالهای ترکیه‌ای اختصاص یافته‌اند مورد توجه برخی شهروندان قرار گرفته‌اند.
کمتر از نیم دهه از ورود سریالهای ترکیه‌ای و گاها آمریکای جنوبی به خانواده‌ها در کشور نمی‌گذرد و در این مدت کوتاه تغییر کاملا محسوسی در رفتار و اخلاق برخی زوجین و جوانان ایجاد کرده که بیشتر به عنوان لایف استایل یا همان سبک زندگی شناخته می شود.
این تغییر در رفتار کم هزینه نبوده و در درجه اول افزایش طلاق، خیانت و دعواهای خانوادگی را بطور کاملا فزاینده‌ای افزایش داده و در بین جوانان نیز به انحرافات فکری، اخلاقی و جنسی منجر شده است که در سطحی وسیعتر اجتماعی هزینه‌های اجتماعی، اخلاقی زیادی را به ملت‌های منطقه وارد کرده است.
عمده محتوای فیلم و سریالهای ترکیه‌ای حول محور تایید و توجیه خیانت زوجین و جفای والدین به فرزندان است که در آن مرد خانواده با کاراکترهای خنگ، نادان، منفور و غیر منطقی در کنار زنی رنج دیده و محروم از عشق قرار دارد و یا فرزندانی که همواره توسط والدینشان مورد ظلم و ستم قرار می‌گیرند که در چندین فصل و صدها قسمت ادامه می‌یابد، در این بین سریالهای تاریخی نیز پخش میشود که بیشتر به تمجید شاهان سلسله تضعیف شده عثمانی و وحشی و بی فرهنگ نشان دادن ملیت‌های همسایه و کوردها اختصاص یافته است که برای روشن شدن موضوع به برخی از آنها اشاره می شود.
سریالهای تاریخی ترکیه‌ای
در این سریال‌ها که حکومت عثمانی را مدینه فاضله معرفی می‌کنند و حتی حرمسرای شاهان را با اضافه کردن جریان‌های جذاب فرعی و جزئی خانوادگی و خاله زنکی منطقی و عادی نشان می دهد و در کنار آن ملت‌های همسایه را مردمانی بی نوا معرفی میکند که زیر ستم شاهان ظالم مورد ستم واقع می شوند و تنها امیدشان به امپراطوری عثمانی است، همزمان با آن مردم ولایت‌های مختلفی همچون موصل، کرکوک، شمال سوریه و استانهای غربی ایران و جنوبی یونان و ... یا خوش و خرم تحت حکومت امپراطوری عثمانی هستند و یا مورد ظلم و ستم سایر حکومت‌ها قرار دارند که باید رهایی یابند.
ذکر این نکته خالی از لطف نیست که در این فیلم‌ها برخلاف تصور مخاطبان بیشتر یاغی‌ها و خائنان به امپراطوری عثمانی که عمدتا با کارکتری شبیه به دزدان دریایی معرفی می شوند در حقیقت شخصیت‌های برجسته سیاسی کورد در آن زمان هستند که برای رساندن صدای کوردها به جامعه جهانی تلاش کرده‌اند، اما در این فیلم‌ها یاغی، خائن و بی اصل و نصب معرفی می‌شوند و چه بسا مخاطب ناآگاه کورد از آنها کینه هم به دل گیرد!
جدیدترین سریال پخش شده در برخی شبکه‌ها که یک داستان پر از خیانت عشقی با چاشنی تاریخی را روایت میکند، در واقع دو ایل و طایفه اصیل کورد را به عنوان یاغیان و بی تمدن‌هایی معرفی میکند که با سنت‌های غیر انسانی زندگی را بسر می‌برند و شاهان عثمانی از مدیریت آنها عاجر مانده و هربار باید برای برقرای صلح و نجات شهروندان به موضوع ورود کنند، غافل از آنکه ریش‌سفیدان این 2 ایل بزرگان، سیاستمداران و مخالفان برخی شاهان عثمانی هستند.
سریالهای مدرن خانوادگی با تبلیغ خیانت و چند همسری
در بیشتر این سریال‌ها کاراکتر مرد خانواده بی منطق، ظالم و خلافکار ثابت است و کاراکترهای زیبا خوش لباس و شیک پوش ایفای نقش می‌کنند که بدلیل ظلم و ستم شوهرانشان مجبور به خیانت می‌شوند و یا با تصمیمی اشتباه وارد زندگی زناشویی شده‌اند که تنها با خیانت می‌توانند آن را تحمل نمایند، معشوقه آنها نیز در قالب یک دوست وفادار، روانشناس و موعضه گر اخلاقی اگرچه درحال خیانت به یک خانواده هستند اما مدام کرامت خانوادگی را گوشزد میکند و در کل خیانت آنها از روی اجبار است.
دسته دیگری از این سریال‌ها مرزهای آزادی اخلاقی و جنسی را جابجا کرده و مادر خانواده بصورت هفته‌ای و متناوب در منزل معشوقه و همسرش سکونت دارد و هر بار مورد آزار یکی قرار می‌گیرد و به دیگری پناه می‌برد و این سیکل با وارد شدن فرزندی جدید به فیلم، که پدر وی مشخص نیست صدها قسمت ادامه می‌یابد.
قهر و آشتی‌های جذاب و فانتزی با چاشنی خیانت اجباری و فرار از خانه برای نجات یک عشق، سوژه تکراری و جذاب برخی سریال‌ها در رده جوانان و نوجوانان است که در هر سریال به شیوه‌ای جدید تبلیغ میشود.
دسته سوم تعدد زوجین و تعدد معشوقه است که بشدت تبلیغ میشود. همگان می‌دانند که خانواده‌های حاصل از چند ازدواج و یا تعدد زوجین همواره با اختلاف، ناسازگاری و تنش گره خورده اما در این فیلم‌ها 3 خانم که هرسه همسر یک فرد هستند بسیار صمیمی و متحد هربار یک توطئه را خنثی می‌کنند تا این خانواده بقا بیابد.
اگرچه چندهمسری امری خلاف شرع نیست اما تبلیغ آن به عنوان حلال مشکلات خانوادگی در این اوضاع نامناسب تنها به ماجراجویی و در نهایت شکست منجر میشود و تبعات آن را نمی‌توان با پایان یک سریال مقایسه کرد.
عادی جلوه دادن فاجعه اخلاقی
خیانت، تعدد معشوقه، خشونت و دعواها خانوادگی، بی بندوباری، حاملگی قبل از ازدواج، فرار از خانه، برهم زدن بنیان یک خانواد، زایمان بدون داشتن همسر و سپردن آن به یتیم خانه، مقابله با پدر و مادر، تلاش برای کشتن اعضای خانواده با توجیه اقتصادی و کمبود محبت، انحرافات جنسی و اخلاقی، یاغی گری و عصیان و دهها مورد دیگر از فاجعه‌هایی که هر یک از آنها که نه تنها یک خانواده بلکه یک جامعه را به نابودی بکشاند بصورت آشکارا تبلیغ میشود و به عنوان حلال مشکلات معرفی میشود.
عادی نشان دادن این موارد نه تنها برای افراد مذهبی بلکه برای هر فرد پایبند به اخلاق، فرهنگ غیرقابل تحمل است اما در این سریال‌ها با روایت‌های فرعی و تنها با تکیه بر افروخته کردن حس کنجکاوی و اعتیاد مخاطب ادامه می‌یابد.
این سریال‌ها که از نظر محتوایی و فیلمنامه‌ای در سطح بسیار نازلی قرار دارند، خلاء محتوایی و بنیادی آنها با تکنیک فنی، تجهیزات و امکانات پر میشود و همین امر برخی مخاطبان را شیفته خود میکند.
کلام آخر
تبلیغ مد، لباس، دکوراسیون، تغذیه، اماکن گردشگری و فرهنگ در سریالهای ترکیه‌ای بخش بزرگی از اقتصاد ترکیه را مدیون خود ساخته و این کشور با تهیه فیلم‌ها در مکان‌های گردشگری و تفریحی کشور سعی در جذب گردشگر دارد که بسیار موفقیت آمیز بوده، به نحوی که آمار گردشگران عرب به ترکیه بعد از پخش این سریال‌ها بشدت افزایش یافته و درحال حاضر بخشی از اقتصاد ترکیه از حاصل فروش این سریال‌ها تأمین میشود.
صنعت پوشاک ترکیه، دکوراسیون بخصوص مبلمان و صنایع چوب ترکیه با پخش این سریال‌ها در کشورهای همسایه بشدت رونق یافته و بخش بزرگی از اشتغال ترکیه و رونق آن مدیون پخش این سریال‌ها در کشورها همسایه و سایر نقاط جهان است.
از نظر سیاسی نیز این کشور به وسیله این سریال‌ها فرهنگ و موضع سیاسی و اجتماعی خود را به مردمان سایر کشورها منتقل میکند، به نحوی که سریالهای تاریخی این کشور صرفا با هدف پذیرش حکومت ترکیه در ذهن مخاطبین و وابستگی به این کشور از نظر فکری ، اجتماعی و فرهنگی ساخته میشود.
دولت ترکیه با ارائه تسهیلات و سرمایه گذاری در سریالهای تاریخی در نقش حامی اصلی آنها وارد عمل شده و روایت‌های داستانی بر اساس امر واقع فعلی و اهداف سیاسی این کشور ساخته و پرداخته می‌شوند که بیشتر نظام سیاسی و رویای امپراطوری بزرگ عثمانی را می‌ستایند و قراردادهای بین المللی بعد از سقوط امپراطوری را تحریف، تکذیب و آن را تحمیلی و انکار می‌کنند.
در واقع کشور ترکیه که از نبود منابع رنج می برد با تکیه به این سریال‌ها مواضع خود را برای الحاق بخشی از خاک سوریه، عراق، قبرس و حتی برخی جزایر یونان و همسایگان غربی خود تبلیغ میکند و سعی در تسخیر ضمیر ناخوداگاه شهروندان این مناطق از طریق این سریال‌ها را دارند و زمینه را برای دخالت‌های نظامی و سیطره بر مناطق در بحبوحه جنگ در خاورمیانه فراهم میکند.
در پایان باید گفت پرداختن به تحلیل ماهیت سریالهای ترکیه‌ای به تنهایی نمی‌تواند مخاطبین را قانع کندو خلاء ناشی از سریال، فیلم و برنامه‌ها را نمی‌توان تنها از مرکز کشور حل و فصل کرد، بلکه ضمن تولید و خرید سریالهای با کیفیت با ارزش اخلاقی بالا، باید در بخش منطقه‌ای نیز سرمایه گذاری‌هایی صورت بگیرد. حمایت از برنامه‌های فرهنگی و هنری متنوع ضمن بالا بردن انتظارات شهروندان از محتوای فیلم و سریال و کارهای هنری در زمینه آگاهی بخشی عمومی نیز گام برداشت.