ابراهیم قربانی- دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی- مدرس دانشگاه

 

بی­گمان در هر جامعه­ ای حس امنیت در تمامی ابعاد حائز اهمیت می­باشد و یکی از وظایف مجریان قوانین مختلف هم، ایجاد و پاسداری از این مساله مهم می­باشد. قانونگذاران سیستم­های حقوقی دنیا و علل خصوص کشورمان ایران، با دقت به جرم­انگاری رفتارهایی می­پردازند که یا حقوق اشخاص را تضییع می­نماید و یا به نوعی نظم و امنیت عمومی جامعه را بر هم می­زنند. هر چقدر تغییر و تحولات در زمینه­های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی وجود داشته باشد به همان هم باید منتظر خلق تخلفات و جرایم نوین باشیم. بر همین مبنا هم مقنن اقدام به تدوین و تصویب قوانین مختلف می­نماید.

مسایل راهنمایی و رانندگی هم از جمله آن مباحث مهم و کلیدی می­باشد که قانون خاصی هم به همراه آیین ­نامه ­های اجرایی مختلف دارد. این قانون و مواد آن خیلی شفاف و گویای همه چیز می­باشد. اما آنچه جالب به نظر می­رسد، تردد خودروها و سایر وسایل نقلیه موتوری بدون پلاک یا بعضاً مخدوش در سطح شهرستان­های مختلف کشور و از جمله مهاباد می­باشد.

چند وقت پیش تاثیر برخورد افکار عمومی و عکس ­العمل منطقی رسانه­ ها، باعث آن شد تا مسئولان برای چند روز آستین همت را بالا زده و با متخلفان قوانین راهنمایی و رانندگی عل­ل خصوص خودروهای بدون پلاک برخورد قانونی نمایند به گونه­ای که بر اساس اظهارات مسئولان در عرض یک یا دو روز تعداد 100 دستگاه خودروی بدون پلاک توقیف شد که خود این نشان از ایجاد معضل جدیدی در جامعه به نام «طی نمودن مسیر بی ­قانونی» است که باید بصورت مستمر و مداوم با آن برخورد نمود. به هر حال اقدام جالب و تحسین ­برانگیز مسئولان وظیفه شناس، احساس رضایت مردم، استقبال و همراهی آنها را در زمینه مبارزه با خودروهای بدون پلاک را بیش از پیش برافروخت. اما باز با خاتمه پیدا کردن برخوردهای قانونی، هستند اشخاصی کهزادانه خودروهاي بي­پلاک خود را به خیابان آورده و باعث ایجاد نگرانی­های وافر مردم شده و  حس عدم امنیت را در بین شهروندان عزیز ایجاد می­نمایند. این عزیزان با اینکه آگاه هستند که نباید با خودروی بدون پلاک تحت هیچ شرایطی رانندگی کرد، اما با بهانه­های واهی، خیابان و جاده­ها را محلی برای تفریح خویش دانسته و با خیال آسوده، گوشی به دست، امنیت را از جامعه سلب و به نوعی ایجاد مزاحمت می­نمایند.

ماده 2 آیین نامه اجرایی قانون راهنمایی و رانندگی، به صراحت هر چه تمام­تر، مقرر داشته است: « هروسيله نقليه موتوري وغيرموتوري ويدك متصل كه در راه ها حركت مي كند وهمچنين وسايل نقليه موتوري ويژه كشاورزي، صنعتي وعمراني بايد داراي شماره باشند. رانندگي با وسايل نقليه اي­ كه شماره يا پلاك نداشته يا داراي شماره ويا پلاك غيرمجاز باشند، ممنوع است...». پس هر شخصی در خلاف مفاد این ماده عمل نمایید، مسئولان ذیربط می­توانند خودرو یا وسیله نقلیه موتوری وی را توقیف نمایند و شخص حق هیچ گونه اعتراضی را نداشته و ندارد. در این راستا باید دقت نمود افرادی که به تازگی خودروی خود را از نمایندگی تحویل گرفته‌اند، اما نتوانسته‌اند تا شماره‌گذاری‌اش صبر کنند و بلافاصله آن را روانه خیابان‌های شهر کرده‌اند تا از قافله  شهروندانی که خودروی شخصی دارند، عقب نمانند و یا آن عزیزانی که خود را کمی متعهدتر از دیگران می­دانند و با دست­خط ویا به شیوه­ای چاپی، شماره­ای را به خودروی خود الصاق می­نمایند، نیز شامل این ماده خواهد شد و با این بهانه نمی­توان از زیر مجازات­های مقرره شانه خالی کرد.

تردد خودروهای بی­پلاک در سطح شهر یا جاده­ها صرف نظر از این‌که نظم ترافیکی و قانونمندی مالکان این خودروها از یکسو و نظارت جدی پلیس بر اجرای صحیح قوانین و مقررات را از سوی دیگر زیر سوال می‌برد، نگرانی‌هایی را هم برای شهروندان به وجود آورده است. هنوز سوالات متعددی در ذهن شهروندان وجود دارد، از جمله این­که اگر یکی از خودروها یا وسایل نقلیه موتوری با عابر پیاده­ای برخورد نمایند یا سبب حادثه­ای یا تخلفی شود، شهروندان چگونه می­توانند این خودرو یا وسیله نقلیه موتوری را شناسایی نمایند و تخلف وی را به مراجع ذیربط اطلاع دهند؟ اصلا خود نیروهای پلیس راهور چگونه می­توانند وقتی یک خودروی فاقد پلاک در مقابل دیدگان آنها چراغ قرمز را رد می­نماید یا با سرعت غیرمجاز حرکت می­کند و حتی دستور آنها را نادیده می­گیرد، شناسایی نمایند، آیا باید مسافت­ها را دنبال ایشان به راه بیفتند تا شاید بتوانند وی را متوقف نمایند! آیا این نمی­تواند به عنوان یکی از نقاط ضعف قوانین راهنمایی و رانندگی باشد؟ مسلماً جواب مثبت است و می­طلبد مقامات و مراجع ذیربط به فکر راهکاری نوین باشند. هر چند به نظر می­رسد اگر بصورت مداوم و روزانه به برخورد با آن­ها اقدام نمایند، دیگر شاهد هیچ خودرو یا وسیله نقلیه موتوری بدون پلاک یا با پلاک مخدوش نخواهیم بود. آیا جریمه کردن شخصی که تنها کمربند ایمنی را نبسته ( آن هم داخل شهر) بهتر است یا توقیف خودروی بدون پلاک؟ آیا جریمه تاکسی تلفنی­ها که برای امرار معاش مجبورند داخل شهر بصورت گردشی کار نمایند، بهتر به حال جامعه است یا توقیف خودروهای بدون پلاک؟ آیا توقیف موتور سیکلت یک جوان کارگر که بالاجبار باید با آن به سرکار برود، مفید به حال جامعه است یا توقیف خوردوی بدون پلاک؟ و خیلی دیگر از این قبیل سوالات که باید به آنها پاسخ داده شود. ( هر چند گفتن موارد اخیر دال بر عدم تخلف آنها نیست، بلکه یقین داریم، بستن کمربند ایمنی الزامی است، تاکسی تلفنی باید برابر مقررات فعالیت نماید. اما واقعا در مقابل تردد آزادانه خودروهای بدون پلاک کدام بهتر است).

به هر حال احترام به قانون و حقوق شهروندی ایجاب می­نماید که در مرحله نخست شهروندان قانون را رعایت نموده و در مرحله بعدی، مسئولان با متخلفان و ناقضان قوانین حتی به صورت جزئی و موردی برخوردی قاطع نمایند، چرا که می­دانیم اگر قانون به درستی از سوی مجریان آن اجرا شود، بی­گمان نتیجه آن مفید به حال همگان خواهد بود.

پس همه با هم تا جان انسان بی­گناهی گرفته نشده و فاجعه­ای به بار نیامده است، باید چاره­ای بیندیشیم تا از وقوع حوادث ناگوار پیشگیری نماییم،  چون هم کم هزینه­تر و هم آسان­تر است. ایمان داریم، رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، نشان دهنده شخصیت باطنی ماست.