امروزه نظرسنجی‌های مجازی و تلگرامی به یکی از داغ ترین موضوعات روز برای جوامع کمتر توسعه یافته تبدیل شده است. فضای مجازی شهرهای مختلف نیز از این قاعده مستثنی نیست و اکنون برخی از کانال‌های تلگرامی اقدام به نظر سنجی در باره مقبولیت کاندیدها، موضوعات روز و... می‌نمایند. مدیران این گونه کانال های تلگرامی بر این باورند که دست‌کاری در نظرسنجی‌های تلگرامی وجود ندارد و کاندیداها یا شرکت ها می توانند اقبال عمومی مردم را نسبت به خود پیش از شروع نظر سنجی و رای گیری ببینند.

نظر سنجی های علمی از دو منظر قابل بررسی آکادمیک می باشد: 1- از نظر ساختاری 2- ازنظر آماری و رعایت تمامی جوانب علمی مانند شرایط و تعداد نمونه‌ها و شاخص های آماری مانند واریانس، انحراف معیار و میانگین نمونه و... .

با نگاهی گذرا بر افکار عمومی طی چندین سال گذشته در شهرهای مختلف و عدم انطباق نتایج نظر سنجی های تلگرامی با واقعیات میدانی که از آرای مردم در عمل و صندوق ها بیرون میآید به وضوح می توان عدم تاثیر نظر سنجی را در میان عموم مردم و بخصوص نخبگان و دانشگاهیان دید.

اما آیا نظرسنجی‌های فضای مجازی تلگرامی قابل اطمینان هستند؟

از نظر آماری، برای پاسخ علمی به این سوال باید گفت نظر سنجی خود دارای قواعد و شیوه های مختلف علمی از نظر نمونه گیری و امکانات استاندارد نیروی انسانی متخصص و دقیق نرم افزاری است که در کشورهای توسعه یافته توسط شرکت های معتبر علمی و آکادمیک انجام و تا حدودی واقعیات جامعه هدف را نشان می دهد. اما در جوامع دیگر مهم ترین اشکال نظر سنجی های مجازی و تلگرامی نیز حجم نمونه و اشکالات و تخلفات انسانی و نرم افزاری و ... است.

حجم نمونه و رعایت دقیق قواعد علم آمار یکی از ابتدایی‌ترین و اساسی‌ترین مسائل در نظرسنجی‌ها است که اگر به درستی انتخاب شود، نتایج تحقیق و افکارسنجی تا حدود زیادی دارای اعتبار و روایی آماری خواهد بود.

بی گمان مهم ترین ضعف نظر سنجی های تلگرامی، حجم نمونه، سن، موقعیت جغرافیایی و شرایط شرکت کنندگان است که معمولاً ترکیب شرکت کنندگان در آن را به هیچ وجه نمی توان ملاک رسمی و تعیین کننده برای داده های نظر سنجی علمی باشد. به عنوان مثال، کانال های تلگرامی هیچ محدودیتی برای موقعیت جغرافیایی اعضای خود در نظر نمی گیرند و اعضای آنها می توانند از هر کجای دنیا در آن عضو شده باشند و در مورد مسئله ای که اصلاً برای آنها موضوعیتی ندارد رای دهند! همچنین رسیدن به بلوغ فکری و داشتن تخصص و مهارت و یا دانش اجتماعی لازم برای رای دادن، در نظر سنجی های تلگرامی اعمال نمی گردند. حتی این امکان وجود دارد که فردی با شماره های مختلف در کانالی عضو بوده و بیش از یک بار در نظر سنجی شرکت نماید.

لذا نظر سنجی های مجازی به علت عدم رعایت موارد علمی بالا و دسترسی نداشتن به فرد رای دهنده و عدم اطلاع از میزان سن و همچنین مکان زندگی وی اعتبار عملی و علمی ندارند و همین چند موضوع نیز برای شرکت در نظر سنجی و انتخابات بسیار لازم، ضروری و مهم می باشند.

از نظر ساختاری نیز می توان به نتایج نظرسنجی های تلگرامی بسیار شک کرد. زیرا با اینکه نرم افزار تلگرام به هیچ فردی اجازه نمی دهد بیش از یک بار در یک نظر سنجی شرکت کند، اما باز هم امکان تقلب در نتایج با استفاده از اعضای جعلی (Fake Users) وجود دارد و متاسفانه راهی برای تشخیص کاربر واقعی از کاربر جعلی وجود ندارد. نگاهی گذرا به سایت ها و تبلیغات اینترنتی نشان می دهد که خرید و فروش کاربر تلگرام و اینستاگرام به تجارت پرسودی تبدیل شده که برخی مدیران کانال های تلگرامی به منظور عوام فریبی و بالابردن اعتبار کانال خود اقدام به خرید و یا تولید کاربران جعلی در کانال خود می نمایند. همچنین ربات های تلگرامی می توانند به سادگی از طریق همین کاربران جعلی اقدام به شرکت در نظرسنجی ها نمایند. حتی وب سایت هایی وجود دارند که اقدام به فروش رای نظر سنجی در حجم های کلان می نمایند!!! بدین صورت که به عنوان مثال 100 هزار کاربر جعلی وارد کانال کرده و رای مورد نظر مدیر کانال را در نظر سنجی مورد نظر ثبت می کنند.

حتی اگر تمامی کاربران شرکت کننده در نظر سنجی واقعی باشند باز هم مدیران کانال می توانند با درج مطالبی خلاف واقع و حساسیت برانگیز به صورت لحظه ای روی کاربران خود تاثیر منفی گذاشته و بلافاصله نظر سنجی را برگزار کنند و نتایج نظر سنجی را به سمت مقصود خود شکل دهی کنند. کما اینکه پس از مدتی تاثیر آن مطلب بر روی کاربران از بین رفته و یا دروغ بودن آن آشکار گردد و کاربران نتوانند رای خود را تغییر دهند.

در نتیجه می توان گفت نمی توان به هیچ نظر سنجی تلگرامی بصورت 100 درصدی اعتماد کرد.

متاسفانه، در مناسبت های مختلف در برخی کانالهای تلگرامی نظر سنجی های انتخاباتی گذاشته می شود و اغلب مدیران و گردانندگان این کانال ها به جای واقعیات جامعه و کشور دنبال اهداف و امیال از پیش تعیین شده خود و گروه هدف خود با استفاده از نظرسنجی های نا معتبر هستند.

در نتیجه، در مورد اعتبار نظر سنجی های تلگرامی با نکات مبهم زیادی سروکار داریم. از جمله:

چه میزان از افراد شرکت کننده در این نظر سنجی ها وارد سن قانونی برای رای گیری شده اند و یا آیا همه شرکت کنندکان از شهر مورد نظر هستند؟ آیا موضوع نظر سنجی برای تمامی رای دهندگان آن نظر سنجی موضوعیت دارد؟ آیا رای ثبت شده کاربران رای و نظر واقعی آنهاست و یا اینکه به اشتباه و یا از سر سرگرمی در آن شرکت کرده اند؟ آیا تمامی افراد شرکت کننده در نظرسنجی کاربر واقعی هستند یا نظر کاربران جعلی نیز در نتایج اعمال شده اند؟ آیا مدیر کانال تلگرامی واقعاً بی طرف است و یا با درج برخی مطالب خلاف واقع سعی در تاثیر بر روی اذهان کاربران و شکل دهی نتایج نظر سنجی است؟ بنابراین در می یابیم که نامناسب بودن حجم نمونه‌ها و موارد علمی دیگر در این نظر سنجی ها کاملا مشهود و نتایج آنها را مخدوش و غیر کاربردی کرده و با واقعیات و نظریات خروجی از آرای  مردم کاملاً مغایرت دارند.

مسئله‌ی مهم تر و بغرنج‌تر اینکه برخی کاندیداها و شرکت ها، با توان ارتباطی و امکانات مالی بالایی که دارند، خود حجم نمونه‌ی این نظرسنجی‌ها را انتخاب می‌کنند و فضای مجازی را به سوی اهداف خاص تبلیغاتی و... سوق می دهند و خود را در بین عوام موفق‌ جلوه می دهند و این نوع نظرسنجی را هرچه بیشتر به یک بازی کودکانه تبدیل نموده  و با نظر عموم مردم و بخصوص تحصیل کردگان و نخبگان در تضاد واقعی در میدان عمل هستند.

با این دلایل علمی و تواصیف در میابیم که نظر سنجی های تلگرامی در فضای مجازی با اهداف و مدیریت خاص در آستانه انتخابات به هیچ وجه ملاک مقبولیت یک کاندیدا یا شرکت و... نیست بلکه بررسی گذشته خانوادگی، مدیریتی و ... فرد مورد نظر  و از همه مهمتر حضور آگاهانه، عالمانه، نقادانه، موشکافانه و پرشور مردم در میدان عمل و در پای صندوق های رای نظرات واقعی ومقبولیت نامزدها، شرکت ها و ... را مشخص می کند.

به امید روزی که از احساسات پاک مردم برای امیال و اهداف خاص شخصی، طایفه ی، قومی و ... استفاده نامشروع و غیر انسانی ننماییم.