هاژه_ علاقه دیوانه وار به داشتن عضلات درهم پیچیده و بدن‌های حجیم، پدیده و عشق تازه‌ای نیست، صرف نظر از تاریخ هزاران ساله نمایش عضلات در مجسمه‌های یونانی و رومی، تبلیغات اغوا کننده جهان سرمایه‌داری و غولهای تجارت جهانی بر عضلات انسان عمری بالغ بر 1 قرن دارد.
سو استفاده غولهای تجارت جهانی و صنعت قهرمان‌سازی هالیوود از جنون‌های دهه 20 تا 30 سالگی جوانان در دهکده جهانی از دهه 1980 میلادی به اوج خود رسید. رویای امریکایی با تبلیغ سیکس پک سیلوستر استالونه(رامبو) و دور بازوی آرنولد توسط غول صنعت سینمای هالیوود و شرکتهای داروسازی به سرعت قاره‌ها را درنوردید و به‌سرعت جوانان را شیفته عضلاتی کرد که به قیمت جانشان تمام شد.
خارج شدن ورزشکاران کشورهای توسعه یافته از گردونه رقابتهای مستر المپیا و حضور پر رنگ قهرمانانی از کشورهای ایران و سایر کشورهای جهان سوم گویای این مطلب است که افکار عمومی و ورزشکاران حرفه‌ای در کشورهای غربی با آگاهی یافتن از موج تبلیغات هالیوود و صنعت دارو سازی آمریکا از اهداف پشت پرده باخبر شده‌اند و ریسک کردن به قیمت نابودی خود را از زندگی حذف نموده‌اند.
اعتیاد روحی و روانی ورزشکاران جوان به خودشیفتگی و عضلات درهم تنیده بسیاری از جوانان 15 تا 30 ساله را در چند قدمی انواع بیماری‌های ناشناخته، سرطان و تومور قرار داد و این روند همچنان در کشورهای جهان سوم بخصوص ایران به قوت خود باقی است.
نسخه پیچی برخی مربیان برای ورزشکاران حرفه‌ای که رویای داشتن کوه عضله را به مثابه ثروت کوه الماس می‌بینند چندان سخت نیست، لذا بسیاری را در کنار باشگاه داری به سمت ایجاد مغازه‌های مکمل فروشی، تزریق انواع هورمونهای استروئیدی، تستسرون، آنابولیک، انسولین و ... تشویق کرده که سود حاصل از آن به مراتب بیشتر از باشگاه داری است.
در این میان کم نیستند جوانان عجول، پر انرژی و ساده لوحی که با رویای قهرمانی در دام خرید انواع مکمل، آمپولهای هورمونی و... می‌افتند و ناخواسته صدها نوع بیماری ناشناخته را به‌جان می‌خرند.
سبقت گرفتن از یکدیگر برای داشتن عضله‌ای بیشتر و مالکان برخی باشگاهها با علم ناقص خود فاجعه‌ای را رقم زده که تبعات آن بعد از یک دهه نمایان شده و اخیرا با مرگ یکی از قهرمانان این رشته و مبتلا شدن قهرمانی دیگر به سرطانی نادر مورد توجه رسانه‌ها و خبرنگاران قرار گرفته است.
تجربه‌ای تلخ از عوارض مصرف افراطی مکمل و درمانهای بدنسازی
بیت الله عباسپور متولد هجدهم بهمن سال 1358 در استان کوردستان و شهر بیجار بود که لقب دومین بدنساز قرن ایران و ده‌ها قهرمانی را در سطح کشور و بین الملل در کارنامه داشت و در این اواخر کوه عضله ایران نیز نام گرفته بود تا سرانجام به علت بیماری نادر "واسکولیت"، پس از مدت‌ها تحمل درد و بستری بودن، در سن 36 سالگی دار فانی را وداع گفت.
بدنسازان مورد علاقه ی او رونی کلمن و فیل هیث بودند ولی در رسیدن به جایگاه آنها ناکام ماند.
بیماری واسکولیت به معنای التهاب ورم رگ‌های خونی است. التهاب رگها می‌تواند باعث ورم دیواره رگها و در نتیجه کاهش جریان گردش خون و حتی انسداد رگها و عدم خونرسانی به بافت‌ها و اندام‌های مختلف بدن شود. این بیماری جزو بیماری های نادر است.
هرچند که علت بیماری وی بدلیل مصرف مکمل و درمانهای بدنسازی بارها توسط پزشک معالج وی تکذیب شد اما تکرار شدن بیماری مشابه در بین یکی دیگر از بدنسازان قهرمان کشور در عرصه بین المللی بار دیگر نگاهها را بر این مهم متمرکز کرد.
اسحاق قویدل یکی از ورزشکاران پرورش اندام ایران است که این روزها با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می کند.
اسحاق متولد ۱۳۶۶ در بابل است که در عرصه کشتی نیز موفق ظاهر شد. وی علاوه بر ورزش به‌کار مربیگری و فروش داروهای بدنسازی مشغول بوده، خودش می‌گوید با عکس رونی کلمن عاشق بدنسازی شده و زیبایی‌های بدن کلمن سبب شده تا حرفه‌ای شدن در این رشته پیش برود عکس‌های اسحاق در فضای مجازی هرکس را برای شروع بدنسازی تحریک می‌کرد تا جایی که نامی آشنا برای اهالی بدنسازی تبدیل شد. قهرمان چند دوره آسیا و قهرمان مسترالمپیا کویت؛ از جمله عناوین مهم اوست.
قویدل برخلاف بسیاری از بدنسازان و فروشندگان مکمل نه تنها افراط در مصرف را تکذیب نکرد بلکه با هدف آگاه سازی جوانان، گفتگو با رسانه‌ها را انتخاب نمود و با تایید بیمار شدن خود بر اثر مصرف داروهای بدنسازی به نقطه عطف و تلنگری برای بسیاری از ورزشکاران و جوانان تبدیل شد.
قویدل در گفتگو با رسانه‌ها با انتقاد از برخی مربیانی که بشدت دارو تجویز می‌کنند می‌گوید اگر بیت الله علت بیماریش را می‌گفت قطعا در همان مقطعی که بودم مصرف دیوانه‌وار داروها را متوقف می‌کردم !
وی می‌گوید هدفش تخریب خانواده بدنسازی نیست بلکه به زیر تیغ بردن مربیانی است بدون دانش علمی و تخصصی خود را در قامت یک دکتر فوق تخصص می‌بینند و بصورت فله‌ای مشغول تبلیغ، تجویز و فروش انواع داروهای هورمونی و مکملی در باشگاهها و خارج از باشگاه هستند.
مصاحبه‌ها و گزارشاتی که از اسحاق قویدل به عنوان یکی از قربانیان این عرصه منتشر شده شاید در یک کتاب بتوان جمع‌آوری کرد ولی هدف از نگارش این جستار آگاهی بخشی به جوانانی است که در این گرداب بی اطلاعی درحال غرق شدن هستند.
اگرچه نمی‌توان فروش مکمل‌های ورزشی را به کلی مردود دانست ولی آگاهی بخشی در زمینه عوارض آنها و آگاهی بخشی به ورزشکاران به منظور جلوگیری از افراط در آن یک ضرورت است، لذا در ذیل به معروفترین مکمل‌ها و داروهایی که برخی مربیان بدون داشتن تخصص و دانش کافی آنرا تجویز و ورزشکاران بدون آگاهی کافی آن را مورد استفاده قرار می‌دهند تشریح می‌گردد:
تزریق انسولین
تجربیات بسیار تلخی در زمینه تزریق انسولین و بروز بیماری‌های دیابت، مشکلاتی کبدی و کلیوی وجود دارد اما نبود آگاهی در این زمینه موجب شده هر ساله تعداد زیادی از ورزشکاران در این دام گرفتار شوند. نمونه‌های زیادی از تجویز این داروی مخرب در کشور و حتی شهرستان مهاباد وجود دارد که حتی برای افراد در سن بلوغ نیز تجویز شده است.
انسولین یکی از هورمونهایی است که وظیفه تنظیم قند خون در بدن را از پانکراس برعهده دارد. انسولین در پزشکی برای درمان نوعی دیابت شیرین استفاده می‌شود و بصورت زیر پوستی به بدن تزریق می‌گردد. مصرف این هورمون مساوی با مصرف استروئید بوده و برای بهبود تمرینات بدنسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یکی از رایج ترین توصیه هایی که مربیان ناوارد بدنسازی در برخی باشگاه ها به ورزشکاران و علاقمندان به پرورش اندام می‌کنند، تزریق انسولین است، برخی مربیان به منظور افزایش حجم ورزشکاران تزریق انسولین را تجویز می‌کنند. این امر فریب دادن بدن برای پرخوری را فراهم می‌نماید.
عملکرد تزریق انسولین در بدن بدین صورت است که در حین تزریق این آمپول، قند خون بدن بشدت کاهش می‌یابد و در کنار آن تنظیم قند خون از بدن ورزشکار را دچار اختلال می‌کند به نحوی که بدن دیگر نیازی نمی‌بیند قند خون بدن را تنظیم نماید و این امر سرآغاز بروز بیماری دیابت و بهم خوردن آنزیم‌های کبدی را بدنبال خواهد داشت.
کم نیستند ورزشکارانی که یکباره به بیماری‌های مختلف کبدی و کلیوی دچار می‌شوند ولی علت بیماری خود را موارد دیگری ذکر می‌کنند و علت اصلی بیماری خود را انکار می‌نمایند.
تزریق تستوسترون و هورمونهای استروئیدی
تستوسترون مهم‌ترین هورمون مردانه و بسیار مؤثر در رشد و تکامل اندام‌های جنسی و بروز صفات ثانویه جنسی مانند رویش موی صورت، بم شدن صدا، ریزش موی مدل مردانه و خواص آنابولیک مانند رشد عضلات و توده استخوانی است. کاربرد پزشکی آن بصورت محدود برای تنظیم باروری و هورمون بدن است ولی در بدنسازی برخی‌ها با جمله فریبنده ایجاد کوه عضله و ... برای جوانان و نوجوانانی که رویای اندامی عضله‌ای برای شبکه های مجازی و یا قهرمانی را در سر دارند تجویز می‌شود.
افزایش وزن با میزان تستوسترون در رابطه است و افزایش یکدفعه‌ای وزن در جوانان هورمون تستوسترون را در بدن بصورت طبیعی کاهش میدهد ولی تزریق تستوسترون آن را دوچندان می‌کند و عملا تولید و تزریق تستوسترون در بدن را به کلی متوقف خواهد کرد.
برخی مربیان با کنترل آنزیم‌های کبدی قبل و بعد از دوره تزریق تستوسترون سعی در کاهش عوارض و رفع عوارض آن دارند اما باید گفت که تنها کنترل آنزیم در کبد نمی‌تواند راه خوبی برای تشخیص، کنترل و درمان اختلالات هورمونی در بدن ورزشکاران باشد.
ورزش معتدل می تواند سطوح تستوسترون را مقداری افزایش دهد ولی افراط و عدم آگاهی در مصرف تستوسترون می‌تواند با کوچک و تنبل ساختن بیضه ها، یک مرد را عقیم سازد.
کوچک شدن بیضه‌ها و تغییر صدا در مردان و کاهش ظرافت در اندام زنان و شبیه شدن اندام زنان به مردان مشخص‌ترین عوارض این هورمون بوده و اختلال در هورمونهای بدن، کبد، استخوان و مشکلات روانی از دیگر عوارض این هورمون است.
امکانات بسیار پایین شهرستان مهاباد در حوزه پزشکی و رویاهای بزرگ امریکایی هیچگونه همخوانی با یکدیگر ندارد و تزریق این هورمونها بیشتر در سطح مسابقات مستر المپیا و قهرمانان بین المللی رایج است به نحوی که آخرین تلاش یک ورزشکار برای استفاده حداکثری از بدن است و تجویز آن برای ورزشکاران مبتدی و کسانیکه سابقه ورزشی آنها به 5 سال هم نمی‌رسد هیچگونه توجیهی نخواهد داشت.
کراتین و مکمل‌های پروتئینی
مصرف کراتین امروزه در بین ورزشکاران ایرانی و البته سایر کشورها شایع شده است اما بسیاری از این ورزشکاران بدون اطلاع از عوارض مصرف بی رویه کراتین برای رسیدن به اهداف خود در مدت کوتاه تری اقدام به مصرف بیش از اندازه مجاز این مکمل می کنند.
با سوخت و ساز پروتئین ها در بدن، کراتین در کلیه و کبد از ترکیب سه آمینو اسید آرژنین، گلیسین و متیونین تولید می شود و به همین دلیل بعضی از افراد به اشتباه فکر می کنند این ماده در افزایش انرژی ورزشکاران مفید است. تقریبا 95 درصد کراتین بدن در عضلات اسکلتی به کراتنین تبدیل شده و چرخه منفی این ماده به کلیه و بدن اثرات مخربی را بر ورزشکاران مبتدی خواهد گذاشت.
متأسفانه در مهاباد بسیاری از فروشندگان این مواد هیچ گونه تخصصی در زمینه نحوه مصرف و کنترل آن ندارند و کار تا جایی پیش رفته که بسیاری از داروخانه‌های شهرستان نیز فروش مکمل‌های بدنسازی و کراتین در انواع مختلف را به ویترین خود اضافه کرده‌اند بدون اینکه تخصصی در آن داشته باشند و یا نظارتی بر آنها صورت گیرد.
ال کارنتین و توهم چربی سوزی
ال کارنیتین از مشتقات طبیعی اسیدهای آمینه است، در بسیاری از تبلیغات از مکمل ال‌کارنیتین به عنوان قرصی برای کاهش وزن یاد می‌شود، مکملی قابل فروش و در دسترس که به‌صورت غیرقانونی عرضه می‌شود.
در بسیاری از موارد این دارو برای افرادی که دارای اضافه وزن هستند معرفی می‌شود ولی برهم زدن تعادل چربی در بدن و خون افرادی تازه کار بدن را با یک شوک مواجهه می‌کند.
مصرف این دارو در وهله اول ممکن است باعث ایجاد حالت تهوع، استفراغ، سردرد، اسهال و بیقراری شود، همچنین ممکن است مشکلات خواب مشکلات تنفسی یا حساسیت‌های دارویی را به همراه داشته باشد گاهی بسیار خطرناک است؛ اغلب شاهد هستیم، کسانی که بعد از ظهر را برای مصرف این دارو انتخاب می‌کنند با مشکلات شدید خواب مواجه می‌شوند.
عدم نظارت مسوولان و کمدهای شخصی
آنچه این آشفته بازار را مشوش‌تر کرده خواب غفلت مسوولانی است که تاکنون در هیچ یک از جلسات کارگروه ساماندهی امور جوانان، امنیت غذایی، ارتقای امنیت اجتماعی و ... حتی به آن اشاره هم نکرده‌اند.
پیگیری‌های خبرنگار هاژه نشان داده که عدم نظارت بر داروخانه‌ها به عنوان قابل اعتماد ترین مراکز فروش دارو، تزریقات و پانسمان‌هایی که احتمال تزریق این آمپولها در آن زیاد است، فروشگاههای مواد نیروزا و مکمل فروشی‌ها، کمدهای شخصی در باشگاهها از مواردی است که تاکنون از چشم مسوولان و اداره ورزش و جوانان مهاباد بدور مانده است.
در برخی باشگاههای شهرستان نیز کمدهای شخصی برای برخی ورزشکاران اختصاص داده شده که به محلی برای انبار مکمل‌ها و در دسترس بودن آنها تبدیل شده و اقدامی در راستای نظارت بر آنها صورت نمی‌گیرد.
کلام آخر
صرف نظر از بحث‌های بسیار کلان ایجاد فرهنگ یکپارچه جهانی هالیوود و درآمد سرسام آور صنعت داروسازی کشورهای غربی بخصوص امریکا از فروش این داروها در جهان، ورود داروهای تقلبی و مکمل‌های فاقد کیفیت کپی شده از دیگر مشکلاتی است که سلامت ورزشکاران را بصورت جدی با مشکل روبرو می‌کند.
به عنوان مثال ورزشکاری که از داروهای هورمونی تستوسترون استفاده کرده برای کاهش عوارض ناشی از آن باید دارویی دیگر را استفاده نماید اما بیخبر از اینکه داروی تقلبی مصرف شده هورمونی دیگر را هم تحت شعاع قرار داده، بدین ترتیب عوارض آنها غیر قابل رفع می‌شود و سلامت فرد را با خطر جدی روبرو می‌کند.
بسیاری از بزرگان رشته بدنسازی و مدرسین فدراسیون بدنسازی مشکلات و عوارض ناشی از مصرف مکمل‌ها را بارها اعلام کرده اند اما زنگ خطر آنها گوش شنوایی ندارد و در میان موج عظیم تبلیغات گسترده برای این داروها غرق می‌شوند.
با درک این نکته که مهاباد فاقد پزشکان متخصص بسیار کارکشته در زمینه مصرف مکمل است و امکانات آزمایشگاهی و فنی پزشکی برای ریسک بزرگ مصرف هورمون و ... حتی در کلانشهرها هم وجود ندارد استفاده از این مواد برای قهرمانی بیشتر به بازی با جان ورزشکاران شبیه است.
بیشتر ورزشکارانی که در شهرستانها فعالیت می‌کنند فاقد درآمدهای میلیونی ماهیانه هستند و علاوه بر کمبود امکانات پزشکی، توان کنترل دقیق آنزیم‌های بدن و هورمونها را زیر نظر متخصصین کارکشته جهانی ندارند، لذا فقط نقش یک مصرف کننده مکمل را ایفا می‌کنند و در نهایت با پیشرفتی موقتی به استقبال مرگ می‌روند.
افزایش تعداد باشگاههای ورزشی بخصوص بدنسازی برای هر شهری ضروری و لازم است اما رشد قارچ گونه فروشگاههای مکمل فروشی و تبلیغات برخی افراد برای کسب درآمد ناشی از آن بدون هیچ نظارتی صورت می‌گیرد لذا مسوولان شهرستانی و در رأس آنها اداره ورزش و جوانان باید از خواب غفلت چند ساله بیدار شوند و اگر سلامت شهروندان و جوانان را به عنوان دغدغه خود قبول دارند بصورت جدی باید این موضوع در دستور کار جدی آنها قرار داده شود.
ورزشکاران و افرادی که ورزش بدنسازی را شروع کرده اند باید به این نکته توجه داشته باشند اندامی که 15 الی 20 سال طول کشیده تا به این فرم برسد در عرض 3 ماه نمی‌تواند به بدنی کاملا عضلانی و ... تبدیل شود، لذا قهرمانی در هر رشته ورزشی نیازمند سالها تلاش خستگی ناپذیر است و فلسفه وجودی ورزش سلامتی و طول عمر است.
امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی بسیاری از مشکلات مربوط به محاسبه کالری، انرژی و کیفیت مواد غذایی مرتفع شده و نظر بزرگان رشته بدنسازی نیز این می‌باشد که در صورت سرمایه گذاری و هزینه کردن جهت استفاده از مواد غذایی سالم و محاسبه شده می‌توان نتایج بسیار مطلوبی را کسب کرد ولی لازمه آن صبر و تلاش کافی برای رسیدن به هدف است.
گزارش: صلاح عزیزیان